لوگو امرداد
به این پست افزوده می‌شود

یادی از نام‌آوران هازمان زرتشتی

posterامرداد می‌کوشد از نیک‌نامان و نیک‌اندیشان زرتشتی یاد کند. آنان که سراسر زندگی خود را به بنیادگذاری پایه‌های دینی، علمی و فرهنگی، گذرانده و نام نیکشان یادآور آبادانی این مرزوبوم است.

انسان‌ها روزی پا به جهان هستی می‌گذارند و روزی دیگر از این جهان در می‌گذرند. بسیاری از این افراد به دست فراموشی سپرده شده‌اند. در این میان کسانی به جاودانگی می‌رسند که منش نیک آنان در یادها ماندگار بماند و جهان آفرینش از زندگانی آنان به پیشرفت و برتری دست یابد.

در این پست جستاری کوتاه از زندگی‌نامه‌ی گرانمایه‌ی بزرگان و نام‌آوران هازمان زرتشتی بازگو می‌شود. بی‌گمان بسیارند چهره‌های سرشناس که به ماندگاری نام سرزمین‌شان اندیشیده‌اند. امیدواریم با به‌روزرسانی این پست بتوانیم نگاهی کوتاه به زندگانی پربارشان بیاندازیم. در پست‌های جداگانه به زندگی و کنش‌های اجتماعی هر یک از بزرگان پرداخته می‌شود. تاریخ ایران و جهان به سرنوشت چهره‌ها گره خورده و هر یک گامی در سازندگی برداشته‌اند. بخش بزرگی از تاریخ در دل زندگی‌نامه‌ی افراد بزرگ و سرشناس پنهان است.

دستور جاماسب ولایتی: در آغاز قرن هجدهم میلادی از سوی زرتشتیان ایران « دستور جاماسب ولایتی»، از کرمان به هند رهسپار شد. دستور جاماسب در هند دریافت که در پی جنگ و گریزهای بیشماری که پارسیان هند با آن روبرو بودند، از بسیاری از نکات دینی بی خبر مانده‌اند، از همین روی پس از گزینش سه موبد‌زاده با هوش از میان موبد‌زادگان و آموزش و تربیت دینی آن‌ها، با خیال آسوده به ایران بازگشت. این خدمت ارزنده ای بود به کلیه زرتشتیان، زیرا از آن پس چنان زرتشتیان ایران زیر فشار قرار گرفتند که به سرعت شمار آنان رو به کاهش گذاشت و این‌بار این زرتشتیان هند بودند که به یاری زرتشتیان ایران شتافتند. اگر پارسیان هند نبودند، بی‌گمان زرتشتیان در ایران نابود شده بودند.

مانکجی لیمجی هاتریا: مانکجی پور لیمجی پور هوشنگ هاتریا در سال ۱۱۹۲ خورشیدی (۱۸۱۳ میلادی) در موراسومالی یکی از بخش‌های بندر “سورات” زاده شد. نیاکانش از زرتشتیانی بودند که در روزگار صفویه از ایران به هندوستان کوچ کرده بودند. از سران و دانشمندان زرتشتی و نخستین سفیر پارسیانِ بمبئی در ایران در روزگار ناصرالدین شاه قاجار بود که بسیاری تجدیدِ حیاتِ دوباره‌ی مزدیسنا در قرن اخیر ایران را نتیجه‌ی تلاش‌های وی می‌دانند. او در سروسامان دادن امور زرتشتیان در دو منطقه‌ی زرتشتی‌نشینِ ایران یعنی کرمان و یزد کوشش‌های بسیاری نمود و همراه با برجای گذاشتنِ آثار و بناهای بسیار از خود، سرانجام موفق به لغو مالیاتِ جزیه برای زرتشتیان شد.

پشوتن‌جی دوسابایی مارکار: بازرگان و نیکوکار پارسی،که دارایی خود را در راستای بنیادگذاری امکانات رفاهی و آموزشی برای زرتشتیان ایرانی وقف کرد و آثار بسیاری از بخشش‌های او در شهرهای یزد و کرمان و تهران به یادگار مانده است و بهره‌برداری می‌شود. مارکار ۱۸ آبان ۱۲۵۰ در خانواده‌ای پارسی در بمبئی هند زاده شد.

• بهرام‌جی بیکاجی: بهرام‌جی بیکاجی، بنیادگذار دبیرستان فیروزبهرام یکی از زرتشتیان سرشناس هند بود. در سال ۱۳۱۱، بهرامجی بیکاجی با پرداخت هزینه نزدیک به 70 هزار روپیه ساختمانی را به یاد فرزندش روانشاد فیروز بر روی قطعه زمینی متعلق به انجمن زرتشتیان تهران ساخت و نام آن را دبیرستان فیروز بهرام گذاشت. زنده یاد فیروز بهرام، شهریور ۱۲۷۴ خورشیدی در هندوستان زاده شد و تحصیلات خود را در انگلستان ادامه داد. او در ۸ دی ۱۲۹۴ و در جریان جنگ جهانی اول هنگام سفر در دریای مدیترانه، به شوند اصابت اژدر به کشتی‌اش غرق شد.

ارباب جمشید جمشیدیان: ارباب جمشید بهمن جمشیدیان، (زاده‌ی ۱۲۲۹ خورشیدی در یزد – درگذشته ۱۶ دی ماه ۱۳۱۱ خورشیدی در تهران) از بازرگانان و ثروتمندان و ملاکان نامی زرتشتی در روزگار قاجاریه، و نخستین نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود، هرچند او در مجلس اول رسما از نمایندگان صنف تجار تهران بود نه نماینده زرتشتیان. ارباب جمشید همچنین از بنیانگذاران بانک ملی ایران به‌شمار می‌آید. دبستان جمشیدجم تهران در سال ۱۲۸۵ خورشیدی به کوشش ارباب جمشید جمشیدیان بنیاد نهاد شد. گذر  تاریخی کوی جمشید در تهران یاد او را پابرجا نگه داشته است.

ارباب کیخسرو شاهرخ: از نمایندگان بلندپایه مجلس و بنیادگذار کتابخانه مجلس، کیخسرو شاهرخ نامور به ارباب کیخسرو (۷ تیر ۱۲۵۴ کرمان، ۱۱ تیر ۱۳۱۹ تهران). بنیانگذار شبکه تلفن سراسری ایران، بانی کتابخانه مجلس، کاشف محل خاکسپاری فردوسی و بنیادگذار آرامگاه فردوسی، نماینده‌ی زرتشتیان در یازده دوره مجلس شورای ملی (دوره‌های دوم تا دوازدهم) و فرنشین انجمن زرتشتیان تهران بود. از ارباب کیخسرو به عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های جامعه زرتشتی ایران و از شخصیت‌های خوش‌نام تاریخ معاصر ایران یاد می‌شود.

دکتر اسفندیار یگانگی: بنیادگذار آبیاری نوین در ایران، دکتر یگانگی موسس شرکت آبیاری سراسر کشور، بیش از 2500 حلقه چاه عمیق در سراسر کشور حفر کرده است.

ارباب اردشیر یگانگی: ارباب اردشیر یگانگی، بنیادگذار نخستین کارخانه نوین چرم سازی، در همدان است. او در سال ۱۳۱۴ نخستین کارخانه برق هیدرولیک را که با نیروی آب کار می‌کرد، بر روی تپه‌ی عباس‌آباد همدان راه‌اندازی کرد.

فرنگیس شاهرخ (یگانگی): فرنگیس یگانگی بنیادگذار سازمان صنایع دستی ایران دختر ارباب کیخسرو شاهرخ و همسر اردشیر یگانگی از خانواده‌های برجسته زرتشتی ایران، از پیش‌کسوتان پیشبرد حقوق زنان در ایران و نیز پیشبرد صنایع دستی ایران، سال‌ها دبیر شورای عالی زنان ایران و نیز معاون دبیرکل سازمان زنان ایران بود. بانوی نیک‌اندیش، کتابخانه‌ای را با هزینه‌ی خودش برای بهره‌برداری همگان بنام همسرش، اردشیر یگانگی بنیاد کرد.

ارباب هرمز آرش: واقف و سازنده محله تهرانپارس، هرمز آرش یا ارباب هرمز یکی از واقفان مشهور زرتشتی و سازنده‌ی محله‌ی تهرانپارس در شهر تهران است. ساختن و وقف چندین مدرسه، مسجد، بیمارستان و اهدای چندین هکتار زمین به سازمان هلال احمر از جمله کارهای اوست.

ارباب رستم گیو: ارباب گیو موسس بنیاد خیریه گیو و سناتور مجلس ملی و سنا، سازنده چندین آب‌انبار و درمانگاه، دبستان مجموعه فرهنگی ، ساخت مجتمع رستم باغ برای سکونت نیازمندان نقش بسزایی در فعالیت‌های اجتماعی و سازندگی جامعه داشته و نام نیک از خود به یادگار گذاشته است.

ارباب اردشیر جهانیان، بزرگمردی که در درازنای زندگی ارزنده و پربار خود بنیادگذار کارهای ارزشمند و نیک، چه برای زرتشتیان، چه برای همه‌ی ایرانیان و حتا می‌توان گفت بازرگانی با آوازه‌ی جهانی بوده است. اردشیر جهانیان از نیک‌‌نامان و نیک‌اندیشان زرتشتی، در خانواده‌ای بازرگان پیشه پرورش یافت. اردشیر جهانیان از نام‌آوران تاریخ زرتشتیان بود که با پشتکار در پویایی و پیشرفت جامعه زرتشتی و ماندگاری نام سرزمینش کوشید و در صحنه‌ی اقتصادی و فرهنگی کشور نام و اثری نیک از خود بر جای گذاشت. نکونام اردشیر جهانیان سال ۱۲۹۵ دیده به جهان گشود و یکم بهمن‌ماه ۱۳۷7 زندگانی را بدرود گفت.

• ارباب جمشید امانت: ساختمان کنونی آتشکده یزد در آبان ماه ۱۳۱۳ با سرمایه‌ی یک زرتشتی پارسی به نام «همابائی» بر قطعه زمینی که از سوی چندتن از زرتشتیان ایران ازجمله برادران امانت به یاد درگذشت پدرشان «اردشیر مهربان رستم» امانت وقف شد، ساخته شد. نقشه‌ی این بنا را مهندسان پارسی کشیده‌اند و ارباب جمشید امانت سرپرستی و نظارت ساخت این بنا را بر دوش داشت. وی کشاورزی نمونه بود در سطح گسترده و سازمان یافته کمربند سبز شرق یزد را به وجود آورد. ورزشکار بود و کیهان ورزشی می‌نوشت. همکاری در ساخت‌وساز زایشگاه بهمن که 7500 مترمربع زمین آن نیز با برادرانش اهدا کرد. جمشید امانت 900 هزار مترمربع زمین مزرعه اردشیر امانت (زمین مزرعه پدری) را به شهرداری یزد واگذار کرد که سپس‌ترها خلدبرین شد. وی در ساخت‌وساز آب‌اَنبار گیو، دبیرستان کیخسروی سرآوری و سرپرستی می‌کرد و آب‌اَنباری نیز در شهر یزد ساخته است.

استاد بهرام سهرابی: از پیشگامان عکاسی موفق به راه‌اندازی نخستین عکاس‌خانه‌ی همگانی در کرمان شد. بهرام سهرابی فرزند «سهراب الله‌داد» سال ۱۲۷۶ خورشیدی در «قنات غسان» از بخش‌های استان کرمان زاده‌شد. نخستین سال‌های تحصیلات ابتدایی را در تنها مدرسه آن شهر به استادی «استاد بهرام» به پایان رساند. در سن ۲۰ سالگی راهی سرزمین هند می‌شود. در یکی از کالج‌های پرآوازه‌ی بمبئی مدتی دندانپزشکی فراگیر می‌گیرد، ولی در پی اتفاقی به یادگیری تازه‌های هنر رو می‌آورد، شیفته کار و هنر عکاسی می‌شود و این هنر را در کلاس عکاسی «استاد بهرام جی والا» یاد می‌گیرد و هفت سال نیز نزد استادش به کار عکاسی مشغول می‌شود. پس از ۱۴ سال دوری با گنجینه‌ای از هنر و زبان و دانش، به زادگاه خود «کرمان» بازمی‌گردد و پس از ازدواج با «طوطی خداداد نیکدین»‌ به کار و هنر عکاسی در استان کرمان می‌پردازد. شادروان سهرابی خطاط چیره‌دستی نیز بوده و عکس‌هایش را امضا می‌کرده و در میان بیشتر آلبوم‌های کرمانی عکسی با امضای او دیده می‌شود از او به عنوان «شناخته شده‌ترین» عکاسِ قدیمی کرمان نام می‌برند. در سال‌های پایانی زندگانی‌اش به هنر عینک‌سازی هم راه برد. وی در ۲۸ بهمن ۱۳۳۸ خورشیدی پس از یک دوره بیماری درگذشت و نام خود را به عنوان نخستین عکاس و هنرمند کرمانی در تاریخ هنر ثبت کرد.

میرزا سروش لهراسب: سروش لهراسب یا میرزا سروش (زاده‌ی ۱۲۸۳ تهران، درگذشتهٔ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۷۵ تهران)، مدیر، نویسنده و شاعر زرتشتی بود. او در بنیاد، مدیریت و نگهداری مجموعه مارکار یزد، و بسیاری دیگر از آموزشگاه‌های زرتشتی، به ویژه موقوفات پشوتن‌جی دوسابایی مارکار و دبستان پسرانه مارکار یزد، کوشیده است.

رشید شهمردان: دانشمند ایران شناس، اوستاشناس و تاریخ‌نگار زاده ۱۶ فروردین‌ماه ۱۲۸۴ زین‌آباد یزد – درگذشته ۲۱ آذر‌ماه ۱۳۶۲ آمریکا تالیف و ترجمه‌های بیشماری از او به یادگار مانده است. تاریخ زرتشتیان-فرزانگان زرتشتی، تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان، خرده اوستا، فرمانروایان ایرانی در هند از آثار این دانشمند است.

موبدموبدان‌ رستم شهزادی: رستم شهزادی (زاده ۳ فروردین ۱۲۹۱ – درگذشته ۲۳ اسفند ۱۳۷۸) در کوی موبدان یزد زاده شد. رستم شهزادی دو دوره را در مرکز عالی پژوهش‌های دینی«کاما آتورنان» در هندوستان می‌گذراند. نخست، یک دوره سه ساله را در راستای کسب مدرک «موبد اوستاخوان» پشت سرگذاشت و پس از آن نیز در زمانِ چهار سال توانست مدرک ممتاز «موبد دانشمند» را بگیرد. وی از مترجمان گاهان و متونِ مزدیسنا، موبدِموبدان‌ سرشناسِ، پژوهشگر فرهنگ ایران باستان و دانش‌آموخته‌ی حقوق از دانشگاه تهران است. او از پایه‌گذاران انجمن موبدان تهران است. این نویسنده‌ی پرکار زرتشتی با کتاب‌های پرفروشی چون جهان‌بینی‌زرتشتی، سیری در آموزش‌های اشوزرتشت، زناشویی در ایران باستان، زرتشتیان یکتاپرست هستند، زرتشت و آموزش‌های او، برگردان گاتاها و . . . نوشتارهای بسیاری در نشریه‌های زرتشتی و غیرزرتشتی در گسترش دین و آیین زرتشتی بسیار كوشش نمود. موبد شهزادی 65 سال به‌طور جدی سخنرانی و نویسندگی کرد و در مجموع بیش از هزار سخنرانی و صدها نوشته و ده‌ها عنوان کتاب از ایشان به یادگار است‌.

• موبد اردشیر آذرگشسب: اردشیر آذرگشسب از موبدان بزرگ بوده است. او فرزند دستور نامدار در پانزدهم بهمن‌ماه 1284 خورشیدی در محله‌ی دستوران یزد زاده شد. در چهارسالگی به پلگذاری عمویش، موبدیار هرمزدیار خدابخش، درآمد و از آن پس به نام اردشیر موبد هرمزدیار نامیده شد. موبد اردشیر آذرگشسب دانش‌آموخته‌ی مهندسی کشاورزی از هندوستان و حقوق از دانشگاه تهران بود. سرپرستی دفتر ازدواج زرتشتیان یزد از نخستین فعالیت‌های او بشمار می‌آید. کانون مزدیسنان یزد را در سال 1319 خورشیدی راه‌اندازی می کند و هموندان این کانون را از میان فرهیختگان جامعه زرتشتی برمی‌گزیند. او پس از کوچ به تهران ، انجمن موبدان تهران را پایه‌ریزی می‌کند.

موبد فیروز آذرگشسب: موبد فیروز آذرگشسب فرزند «دستور نامدار دستور شهریار» به‌سال 1298خورشیدی در یزد دیده به جهان گشود. تحصیلات آغازین را در یزد و تهران به پایان رساند، سپس در سال 1307 خورشیدی با هزینه‌‌ی کنکاش موبدان یزد همراه با زنده‌یاد موبد رستم شهزادی برای آموختن آموزش‌های پیشرفته در زمینه‌ی دین زرتشتی و چیرگی بر زبان‌های اوستایی، پهلوی، پازند و مساله‌های تطبیقی ادیان، به مرکز عالی پژوهش‌های دینی«کاما آتورنان» در هندوستان که دانشکده و پژوهشگاهی است ویژه‌ی تربیت موبدان دانشمند است، فرستاده شد. در پایان فراگیری این دوره‌ی آموزشی 8 ساله، دانشجو مدرک ممتاز «موبد دانشمند» را خواهد گرفت.
نام موبد فیروز آذرگشسب  که می‌آید، بی‌درنگ برگردان ارزشمند آن استاد فرزانه از سرودهای مینوی «گات‌ها» در یادها زنده می‌شود. برگردانی که بی‌گمان یکی از ارزنده‌ترین برگردان‌ها از سرودهای مینوی گات‌ها در جهان است. برگردانی موشکافانه که دربرگیرنده‌ی آوانشت اوستایی، آوانویسی پارسی، آوانویسی لاتین، برگردان واژه به واژه، برگردان آزاد، تفسیر هر بند و در پایان واژه‌شناسی آن بند است.

• موبد هرمزدیار خورشیدیان: هرمزدیار اردشیر خورشیدیان به‌سال ١٢٩٥خورشیدی در شهر یزد و در خانواده‌ای از موبدان آن شهر زاده شد. در ١٥ سالگی پس از دریافت مدرک سیکل با فراگیری اوستا و آداب موبدی، نوزوت شد. موبد هرمزدیار خورشیدیان با کنکاش موبدان در جشن‌ها و آیین‌های دینی و سرپرستی در ساخت‌وساز باشگاه جوانان زرتشتی یزد کوشش فراوان داشت. در سال ١٣٥٠خورشیدی با پی‌گیری «موبد هرمزدیارخورشیدیان» و از دهش روانشاد «شاه‌فریدون زرتشتی» و نیک‌اندیشی «ارباب‌مهربان‌زرتشتی»، خانه‌ای نامور به «خانه‌ی زرتشتیان اصفهان» برای گردهم‌آیی همکیشان خریداری و بازسازی شد و آتش نیاکان را دگر بار به سپاهان بازگرداند. سال 1360 در تهران به یاری موبدان بزرگ، روانشادان «موبد اردشیر آذرگشسب»، «موبد فیروز آذرگشسب» و «موبد رستم‌ شهزادی» در انجمن موبدان آیین «یسناخوانی» و سنت «واج‌یشت گهنبار» در آغاز هر چهره‌ی گهنبار را زنده کرد. آموزش موبدان و موبدیاران، آموزش اوستا، تدریس دروس دینی، آموزش خط دین‌دبیره و آیین‌های دینی موبد هرمزدیار خورشیدیان از فعالت‌های گسترده‌ای اوست. وی در تهران ١٧تن را نوزوت و به درجه‌ی موبدی رساند. از آن جمله می‌توان شادروان «موبدجهانگیراشیدری»، «موبدمهربان‌فیروزگری» را یاد کرد. موبد هرمزدیار خورشیدیان ١٤شهریورماه ١٣٨٢ چشم از گیتی فروبست.

موبد جهانگیرِ اشیدری: موبد جهانگیر پور موبد انوشیروانِ موبد جهانگیرِ موبد مرزبان، یکی از چهره‌های برجسته‌ی زرتشتی در سال ۱۲۹۹ خورشیدی در شهر کرمان دیده به جهان گشود. در سال ۱۳۱۷ وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شد. تیمسار دکتر اشیدری در سال ۱۳۵۱ خورشیدی بازنشسته ارتش شد. پس از بازنشستگی به مطالعه علوم دینی زرتشتی پرداخت و در سال ۱۳۶۰ از سوی انجمن موبدان به جایگاه موبدی برگزیده شد. چندین دوره هموند انجمن زرتشتیان بود و پس از درگذشت موبد رستم شهزادی، فرنشین انجمن موبدان شد. وی یکی از پژوهشگران در زمینه‌ی تاریخ‌نگاری زرتشتیان بود. کتاب «تاریخ پهلوی و زرتشتیان» وی یکی از باارزش‌ترین و به‌راستی سرچشمه‌ای کم‌مانند در مورد تاریخ کنونی زرتشتیان است. از دیگر نوشته‌های وی می‌توان دانشنامه مزدیسنا، یادداشت‌های ارباب کیخسرو شاهرخ، نور، آتش، آتشکده در آیین زرتشت، اسب در فرهنگ ایران و تاریخچه‌ی دامپزشکی و نتایج هجدهمین کنگره بین‌المللی دامپزشکی (در سه جلد) را نام برد.

ارباب فریدون و مهربان زرتشتی: برادران زرتشتی فرزندان موبد جمشید کیخسرو زاده یزد، دو تن از موبدان کنشگر دارنده‌ی شرکت تضامنی واردات در ایران بودند. خرید ساختمان برای بنیادگذاری خانه سالخوردگان زرتشتی در یزد (پوروچیستا 2)، وقف خانه خود برای خوابگاه دختران که اکنون جایگاه انجمن زرتشتیان یزد است، بازسازی آتشکده همابای یزد، خرید یک دستگاه خانه در اصفهان برای آسایش بهدینان از خدمات ارزنده‌ی آن روانشادان می‌توان برشمرد. خانه فرهنگ و هنر زرتشتیان، از بازسازی ساختمان مسکونی روانشادان به کوشش انجمن زرتشتیان تهران است.

• ارباب اردشیر همتی: ارباب اردشیر همتی در سال ۱۲۷۵ در کرمان  زاده شد. ساخت نخستین سالن ورزشی سرپوشیده کرمان، راه‌اندازی مهدکودک، درمانگاه و  در اختیار گذاشتن خانه‌ی شخصی برای خوابگاه دانشجویی از نیک‌اندیشی‌های وی و همراهی همسر ایشان روانشاد گوهر بانو رییسی است.
آن روانشاد همچنین موسسه خیریه اردشیر همتی را بنیاد نهاد که پس از درگذشتش از سرمایه آن روانشاد به فعالیت‌های خیرخواهانه ادامه دهد. سال ۱۳۶۹ چشم از جهان فروبست.

• جهانبخش زارعیان: او کشاورزی نمونه و با دانش در زمان خود بود که در ازدواج با خرمن زارعیان فرزندی نداشت. از آنجا که نزدیکترین خانواده زرتشتی به آتشکده کرمان و در همسایگی آن بود همواره به آبادانی آتشکده اهمیت می‌داد. از این رو تمام اموال خود را وقف آبادانی آتشکده و یاری به زرتشتیان تنگدست کرد. او در سال 1337 دیده از هستی فروبست. پس از او، خدامراد فرهمند، تولیت موقوفه‌ی او، رسیدگی به وصیت آن روانشاد پرداخت. امروز نخستین موزه زرتشتیان ایران در کرمان و کلاس‌ها ی دینی دانش‌آموزان زرتشتی بر روی دهش خانه او بنا شده است؛ چون او دوستدار آتشکده بود و فرزندان زرتشتی کرمان همانند فرزند نداشته‌ی او در زمین و خانه‌ی او دانش فرامی‌گیرند. هزینه ساخت نخستین موزه زرتشتیان و کلاس‌های دینی زرتشتیان کرمان بر روی زمین او را ارباب هرمز اشیدری دهش نمود و هزینه نگهداری مجموعه با دهش خانواده ارباب هرمز اشیدری انجام پذیرفت تا زرتشتیان کرمان و ایران دارای نخستین موزه زرتشتیان شوند که امروز یکی از مکان‌های ارزشمند گردشگردی در کرمان است. این موزه مکانی برای نگهداری اشیا ساخته نشد، مکانی برای گسترش علمی و فرهنگی بود برای همین در پیوست با کلاس‌های دینی دانش‌آموزان زرتشتی ساخته شده است و از این جهت بی‌همتاست. این‌گونه نخستین موزه زرتشتیان ایران پاگرفت.

• خداداد رستم مهرابی: خداداد رستم مهرابی زاده‌ی تهران، از نیک‌اندیشان هازمان زرتشتی کرمان، بنیادگذار بیمارستان و پذیرشگاه خداداد مهرابی و همچنین کمیته خداداد مهرابی در کرمان است. این کمیته اکنون با عنوان موسسه خیریه خداداد مهرابی با پروانه رسمی فعالیت می‌کند. روانشاد خداداد مهرابی، ۲۲ تیر ماه ۱۳۴۴ خورشیدی در لندن چشم از جهان فروبست.

میرزا برزو آمیغی: از کوشندگان حوزه آموزش و پرورش در کرمان و مدیر نامی دبیرستان ایرانشهر کرمان بود. میرزا برزو فرزند مرزبان، زاده به سال ۱۲۷۱ خورشیدی در کرمان و درگذشت امردادماه 1348، نامش را برزو گذاردن که سپس‌ها به «نایب برزو» و پس از وارد شدن در خدمات فرهنگی «میرزا برزو» نامور شد و این فرنام (:لقب) را تا واپسین روزهای زندگانی به همراه داشت. میرزا برزو از آموزگاران بنام زرتشتی، به مدت ۴۹ سال به عنوان مدیری خوشنام و سختکوش در دبیرستان ایرانشهر در راه تربیت فرزندان این آب و خاک کوشید.

• ارباب برزو شاپور پارسی (مهرشاهی): از بازرگان زرتشتی پرآوازه در قزوین بعدها نام‌خانوادگی خود را به مهرشاهی تغییر داد. او اولین‌ها را ساخت، اولین هتل به شیوه‌ی نوین و اولین سینمای نوین ایران. گراند هتل قزوین اولین نمونه‌های هتل به شیوه نوین و اروپایی است که در سال‌های پایانی دوره قاجاری ساخته شد. دومین مهمانخانه شهر قزوین به شمار می‌رود. این ساختمان نزدیک به سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۰ در قسمت غربی ارگ صفوی قزوین پایه‌گذاری شد و ساختمان هتل در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع ساخته شده‌است. هم‌اکنون این هتل که سال 84 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده به حال خودش رها شده است. در سمت جنوبی بنا و در سال ۱۳۱۰ سالن سینمایی به نام تابستانه ایجاد شد که در سال ۱۳۱۹ دچار آتش‌سوزی گشت و دوباره بازسازی شد و تا سال ۱۳۵۶ فعال بود که با آتش‌سوزی دوباره از بین رفت و دیگر بازسازی نشد این سازه هم‌اکنون در مجموعه باغ فرهنگی قزوین قرار گرفته است. سینمای تابستانی «گراند هتل» به کوشش «ارباب برزو مهرشاهی»، مالک این هتل، در محوطه آن راه‌اندازی شد. ارباب برزو مالک گراند هتل تامین برق شهر را نیز به شراکت بلدیه بر دوش داشت. پیش از ساخت این سینما، در تابستان سال 1309 با خرید یک دستگاه آپارات نشان تجاری A.E.G به قیمت 1300 تومان، در فضای باز باغچه گراند هتل فیلم‌هایی به نمایش درآورده بود. نخستین سینمای استاندارد به معنای امروزی، در روز یکشنبه (۹ امردادماه ۱۳۱۱)، از سوی ارباب برزو در ۲ طبقه با گنجایش ۵۵۰ تا ۷۰۰ نفر گشایش یافت. این سینما به نام پسر ارباب برزو، «شاهپور»، نامیده شد.

• اردشیر خاضع: از او به عنوان یکی از مشاهیر نامی یزد که در سیراب کردن تشنگان زبان و ادبیات پارسی در هندوستان نقش موثری داشته، یاد می‌شود. اردشیر فرزند «خدارحم» و متخلّص به «خاضع» بود که در سال ۱۲۸۰ خورشیدی در قریه‌ی اله‌آباد رستاق یزد زاده شد و پس از پایان تحصیلات ابتدایی به کار کشاورزی پرداخت و در سال ۱۳۰۶ راهی هندوستان شد و در آن‌جا مشغول کار ‌شد. خاضع از آن جهت که به کتاب و خواندن علاقه داشت و چون خودش هم طبع شعری داشت، یک کتاب‌فروشی به نام خاضع در شهر بمبئی بنیاد نهاد و کتاب‌های بسیاری را از ایران به آنجا می‌برد و دوستداران زبان و ادبیات فارسی که در هند، همیشه زیاد بودند بهره می‌جستند و امکان مطالعاتی برای دانشگاه‌های هند به‌ ویژه دانشگاه‌هایی که کرسی زبان فارسی داشتند، فراهم می‌آورد. «سام نامه‌ی خواجوی کرمانی»، «تذکره نتایج الافکار» قدرت‌الله گوپاموی هندی و کتاب‌های بسیاری ناشرش کتاب‌فروشی خاضع است. کتاب‌های این فرهیخته‌ی یزدی به نام «دیوان خاضع» در دو جلد، «خاطرات اردشیر خاضع» و «تاریخچه‌ی اله‌آباد رستاق» که این کتاب‌ها را در هند چاپ کرده است. رباعیات سرمد ایرانی؛ تذکره سخنوران یزد (شامل زندگی‌نامه و یاد721 شاعر کهن و 432 شاعر یزدی)؛ رباعیات سرمد هندوستانی، مصحح اردشیر خاضع از دیگر نوشته‌های اوست که در انتشارات کتابفروشی خاضع به چاپ رسیده است. دکتر «محمّد دبیرسیاقی» هم مقدمه‌ای بر «تذکره‌ی سخنوران یزد» آورده است.

• جمشید سروشیان: جمشید سروش سروشیان، زاده به سال 1293 خورشیدی درگذشت 1377، نویسنده، تاریخدان، زبانشناس، کتابشناس و اوستاپژوه برجسته‌ی زرتشتی در کرمان زاده شد. وی با تدوین کتاب برجسته و ماندگار فرهنگ بهدینان، خدمت شایان ذکری به تاریخ و فرهنگ و ادبیات باستانی ایران، به ویژه آیین زرتشت کرد. استاد جمشید سروشیان در حوزه‌ی پژوهش، نویسنده‌ای پرکار بود. امروزه بیش از همه او را به کتاب «فرهنگ بهدینان» می‌شناسند. این کتاب واژه‌نامه گویش زبان دری زرتشتی بارها تجدید چاپ شده است. از دیگر آثار استاد باید به کتاب «سوادآموزی و دبیری در دین زرتشت» اشاره کرد. این کتاب پیرامون ارزشمندی تعلیم و تربیت همگانی در ایران باستان سخن می‌گوید. اثر دیگر استا کتاب «به‌یاد پیر مغان» است که پژوهشی در دین و فرهنگ زرتشتی است. «تاریخ زرتشتیان کرمان»، «شاهنامه‌ی هخامنشیان» و «آب، گرمابه و پاکیزگی نزد زرتشتیان ایران» از دیگر آثار استاد جمشید سروشیان به حساب می‌آیند. آخرین اثر استاد کتابی است با نام «چاشت» که به رفتار ناپسند تازیان با زرتشتیان بلوچستان می‌پردازد.

دکتر بوذرجمهر مهر: بوذرجمهر مهر فرزند ارباب مهربان مهر زاده 1301 در تهران درگذشت سال 1393 کانادا، واپسین نماینده ایرانیان زرتشتی در مجلس شورای ملی بود. او دانش‌آموخته رشته پزشکی و متخصص بافت‌شناسی و بیماری‌های داخلی بود و به مدت ۵۱ سال به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاه‌های تهران، بهشتی و آزاد کرج تدریس کرد. او سال‌ها مسوول بخش داخلی بیمارستان نفت بود.

دکتر فرهنگ مهر: فرهنگِ مِهر فرزند ارباب مهربان مهر، زاده‌ی ۱۳۰۲ تهران – درگذشتهٔ ۱۳۹۶ در کالیفرنیا، استاد بازنشسته‌ی روابط بین‌الملل دانشگاه بوستون، معاون پیشین نخست‌وزیر ایران و رئیس دانشگاه شیراز (دانشگاه پهلوی سابق) بود. وى دكتراى اقتصاد و علوم سیاسی از دانشگاه ساوتامسون انگليس و دكتراى L. L.M را از دانشگاه پنسيلوانياى آمريكا دريافت كرد.
او تنها زرتشتی‌ای است که مقامی در کابینه‌ی وزرای ایران داشته‌است. فرهنگ مهر در سال ۱۳۷۵ و زمان برگزاری ششمین کنگره جهانی زرتشتیان به ایران سفر کرد. وی در زمان حضورش در آمریکا نیز مورد توجه سازمان‌های زرتشتی بود و توانست جایزه بالاترین خدمت به دین و جامعه زرتشتی را از سازمان جهانی زرتشتیان و جایزه یک عمر تلاش را از سوی فزانا (فدراسیون انجمن‌های زرتشتی شمال آمریکا) دریافت کند.

منوچهر فرهنگی: منوچهر فرهنگی سال 1304 خورشیدی در کرمان زاده شد. تا پایه‌ی دهم درس خود را در کرمان خواند و سپس به تهران آمد. پس از گذراندن دوره سربازی در یک شرکت بازرگانی مشغول به کار شد و شتابان پیشرفت کرد و مدیریت چند شرکت صادراتی را بر دوش گرفت. سپس همراه با برادر خود شرکت وارداتی و صادراتی را بنیاد گذاشت. در ساخت دهکده ساحلی و مجموعه گردشگری در بندرانزلی، راه‌اندازی کارخانه داروسازی «آترا» که یکی از بزرگترین کارخانه‌های ایران شد، کوشش فراوان داشت. منوچهر فرهنگی 82 سال زندگی سراسر فراز و نشیبی را گذراند. نزدیک به سی سال از سرزمین مادری خود دور بود. شامگاه نخستین روز فروردین‌ماه سال 1387 خورشیدی در مرگی ناگوار زندگی را بدرود گفت.

• کیخسرو خسرویانی:  کیخسرو خسرویانی، بنیان‌گذار نخستین چاپخانه‌ی زرتشتیان، «چاپخانه‌ی راستی» یکی از ارزشمندترین نهادهای فرهنگی زرتشتیان ایران است که از سال 1328 خورشیدی با چاپ کتاب، سالنما و کتاب اوستا نقش شایسته‌ای در پیشرفت فرهنگی زرتشتیان بر دوش داشته است. تا سال 1328 خورشیدی زرتشتیان از داشتن سالنمای زرتشتی محروم بودند و هیچ گونه سالنمایی که دربردارنده‌ی نام روزهای زرتشتی باشد در دسترس نبود. او در این سال سالنمای کوچک جیبی و دیواری با شکل ویژه‌ی سالنمای راستی را چاپ کرد و این کار پس از درگذشت آن روانشاد با پشتکار و سختکوشی دخترش مهندس پریرخ خسرویانی ادامه دارد.

خداداد خنجری: خداداد هوشنگ خنجری، زاده به ‌سال ١٣٢۴خورشیدی درگذشته به سال 1375، اندیشمند زرتشتی که به‌راستی روایت‌گر بینش زرتشت بود. وی از بنیان‌گذاران و کوشندگان «انجمن دینی زرتشتیان» بود که در سال‌های نخستین دهه‌ی شصت، در یزد پایه‌گذاری شد. زنده‌یاد خنجری سالیان دراز از سخنرانان ثابت‌قدم آیین‌ها و مراسم‌های گوناگون زرتشتیان بود. با چاپ کتاب‌های کم‌حجم اما پرمحتوا چون «آتش و آتشکده»، «چهل ستاره از کهکشان اندیشه‌ی زرتشت» و «بینش زرتشت» ژرف‌اندیشی، قدرت تحلیل و نگاه موشکافانه‌ی خود را در کنار زبان ساده و رسایش، نکته‌بینی و آگاهی گسترده‌ی خود را از دین و فرهنگ زرتشتی بیش از پیش نمایان کرد.

• پریبرز نسیمی: این چهره‌ی فرهیخته فرزند «رستم بهرام» زاده‌ی یزد در سال ۱۲۹۵ خورشیدی درگذشت در سال 1370 نویسنده و پژوهشگر برجسته فرهنگ عامه یزد یکی از مشاهیر نامی یزد که دلبستگی زیاد به فرهنگ و ادبیات فارسی به‌ ویژه شاهنامه داشت. آثارش در نشریات مختلفی در کشورمان به چاپ رسیده است. «پریبرز نسیمی» از زرتشتیان نیک‌اندیش این استان می‌شناسند. دلبستگی زیاد به فرهنگ و ادبیات فارسی به‌ ویژه شاهنامه بود و در این زمینه پژوهش‌های دامنه‌داری داشت و آثارش در بسیاری از نشریه‌هایی همچون هوخت، فروهر، پشوتن، پندارها و مجلّه‌ی ارمغان به چاپ رسیده است. سالیان در سمت آموزگار، معاونت و مدیریت آموزشگاه‌های یزد به پرورش آینده‌سازان ایران‌زمین کوشید.

گوهربانو جمشیدی: نخستین و زبردست‌ترین مامای كرمانی است. گوهربانو در سال 1287 خورشیدی از اسفندیار و دولت جمشیدی در كرمان زاده شد و تا دریافت دیپلم در همین شهر زندگی كرد، سپس به تهران رفت و در مدرسه عالی مامایی و در بیمارستان زنان زیرنظر استاد دكتر جهانشاه صالح لیسانس مامایی دریافت کرد و در سال 1322 خورشیدی فارغ التحصیل شد. آنگاه به كرمان بازگشت و خدمات خود را در بهداری كرمان آغاز کرد. با وجود اینكه هزاران نوزاد را به دنیا آورد، اما حتا یک مورد اشتباه در كارش نداشت. ازدواج او با شهریار بهلولی، فرزندی به همراه نداشت. بانویی كه خود هزاران نوزاد را به دنیا آورد طعم شیرین مادر شدن را نچشید گویی او وقف بیمارانش بود. نكته‌ای كه این ماما را از دیگر متخصصان برجسته می‌کرد آنگونه که گفته شد: «خانم جمشیدی تنها زن ماما با توانایی منحصر به فرد بود. در زایمان‌های غیرطبیعی با دست‌های استادانه و با چرخش بچه در شكم مادر، نوزاد را سالم و بدون سزارین به دنیا می‌آورد. و حتا در سن 88 سالگی نوزاد به دنیا آورد». مرگ وی بر اثر ایست قلبی در روز 21 امرداد (ارد ایزد) 1378 خورشیدی روی داد. همواره زرتشتیان از داشتن چنین مادر خدمتگزاری كه نام زرتشتیان را همه جا تا ورای مرزها طنین‌انداز كرد به خود می‌بالد.

دکتر پرویز شهریاری: پرویز شهریاری زاده ۱۳۰۵ در کرمان، درگذشته ۱۳۹۱ در تهران، ریاضی‌دان، مترجم، نویسنده، دبیر ریاضیات، روزنامه‌نگار و از چهره‌های ماندگار ایران در زمینه دانش و آموزش بود. این شخصیتِ برجسته عرصه علم و آموزش و فرهنگ و سیاستِ تاریخ معاصر ایران، بیش از چهارصد جلد کتاب در زمینه‌های ریاضیات، تاریخ، فلسفه و ادبیات تالیف و ترجمه کرده و نیز بیش از هزار عنوان مقاله از او در نشریات مختلف به چاپ رسیده‌است. در دانشگاه تهران ریاضی خواند و سال‌ها دبیر دبیرستان‌ها و استاد دانشگاه بوده است و بسیاری از ایرانیان ریاضی را از كتاب‌های استاد آموخته‌اند. وی دکترای افتخاری ریاضیات را در سال ١٣٨١ خورشیدی از دانشگاه کرمان گرفت. وی تا واپسین روزهای زندگی سردبیر نشریه دانش و مردم و نشریه چیستا بود.

دکتر دولت نيک‌منش: او نخستین بانوی دانش‌آموخته‌ی دکترای تربیت بدنی است. دولت نیک‌منش از نخستین قهرمانان و داوران پیشین رشته‌های ورزشی والیبال و دوومیدانی بود. با فعالیت‌های ورزشی در دبیرستان انوشیروان موفق به دریافت مدال نقره و طلا برای مدارس زرتشتی شد. سپس در رشته‌ی تربیت بدنی ادامه تحصیل داد و جزو ۴ بانویی بود که برای نخستین بار در ایران لیسانی تربیت بدنی گرفتند. سپس در دبیرستان نوربخش به تربیت تیم ورزشی مشغول شد و پس از ۸ سال از وزیر وقت نشان خدمت ورزشی دریافت کرد. بعد از ۸ سال به دانشگاه تهران منتقل شد و پس از ۱۶ سال خدمت به عنوان دانشجوی بورسیه برای تحصیل عازم واشنگتن شد و مدرک دکترای خود را گرفت. پس از انقلاب در دانشگاه تهران به فعالیت خود ادامه داد.

دکتر آبتین ساسانفر: دکتر آبتین ساسانفر، پژوهشگر تاریخ ایران و آیین اشوزرتشت، پس از روانشاد موبد فیروز آذرگشسب پژوهش واژه به واژه گاتاهای اشوزرتشت را انجام و گاتاها را برگردان کرد. برگردان هفده هات گات‌ها را همراه با متن اوستایی و گزارش‌ دستوریِ همه‌ی واژگان اوستایی فراهم آورده که برآیند سه دهه کار پژوهشی وی است. دکتر آبتین ساسانفر که استاد پیشین دانشگاه ملی بوده است با نگرش به متن درست شده‌یِ گُلدنر، ایرانشناس، بازنویسی سروده‌های اشو زرتشت را با متن دین دبیره و آوانویسی پارسی انجام داده است. درک درست این پژوهشگر از سروده‌های اشو زرتشت و آشنایی با فرهنگ و فلسفه‌ی وی سبب شده تا برگردانِ تازه‌ی گات‌ها از ارزش ویژه‌ای برخوردار شود.

خلبان جهانگیر خدابنده بهبودی: نخستین خلبان پیشکسوت صنعت هوانوردی ایران، نخستین خلبان زرتشتی ایران که خلبانی را نه تنها به عنوان یک شغل بلکه برای دفاع از میهن انتخاب کرد. وی عاشق سرزمین مادری خود، ایران زمین بود. جهانگیر بهبودی خلبان برجسته و پرتجربه، نخستین خلبان پیشکسوت (هما) هواپیمایی ملی ایران، کنشگر هازمان زرتشتیان تورونتو، مدافع زیست بوم، یکم شهریورماه 1397 در سن 94 سالگی در کانادا درگذشت.

سرهنگ خلبان کیقباد اردشیری‌چم: کیقباد (کیخسرو) فریدون اردشیری‌چم، خلبان بازنشسته نیروی هوایی زاده‌ی 1334 خورشیدی در روستای چم از توابع شهرستان تفت در استان یزد، و خوردادماه 1398 در زادگاهش چشم از جهان فروبست. روانشاد کیقباد اردشیری چم، در جبهه‌های دفاع از میهن، خلبان هواپیماهای F5 بود. مدرک خلبانی خود را از کشور آمریکا دریافت کرد و سپس به ایران بازگشت و به عضویت نیروی هوایی در آمد، پس از بازنشستگی نیز در خطوط هوایی کیش ایر به خدمت پرداخت.

دکتر رستم فرودی قاسم‌آبادی: رستم فرودی، فرزند جمشید و ماه‌خورشید فرودی، زاده‌ی یکم آبان‌ماه ۱۳۱۵ خورشیدی در قاسم‌آباد یزد درگذشت 16 اردیبهشت‌ماه 1399 خورشیدی در تهران، استاد برجسته ریاضیات از فرهیختگان هازمان زرتشتی است.
۲۶ سال تدریس در دانشگاه آزاد و تدریس در دانشگاه‌های علم و صنعت، الزهرا، بهشتی و مدرسه عالی علوم اراک بخشی از کارنامه‌ی استادیِ دکتر رستم فرودی قاسم‌آبادی در دانشگاه‌های کشور است. استاد رستم فرودی از سال 1358 تا 1363 خورشیدی ریاست موسسه‌ی تحقیقات ریاضی را به پیشنهاد دکتر غلامحسین مصاحب، ریاضی‌دان و بنیانگذار موسسه، بردوش داشت.

کیوان مزدا: جراح ستون فقرات، پدر ستون فقرات و جراحی ارتوپد، عضو موسسه زنجیره امید فرانسه، سازمان فعال پزشکان بدون مرز بود.

زوبین مهتا: زاده‌ی هند، رهبر نامی ارکستر موسیقی کلاسیک جهان است.

• پروفسور ماه بانو تاتا: بانوی آمار ایران (مادر آمار ایران). ماه‌بانو تاتا در ۲۶ آوریل ۱۹۴۲ (۶ اردیبهشت ۱۳۲۱) در بمبئی هندوستان پا به عرصه‌ی زندگی گذاشت. پس از آن که تحصیلات خود را مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه محل زادگاهش به پایان رساند، در سال ۱۹۶۷ موفق به دریافت درجه‌ی دکترا در رشته‌ی آمار از دانشگاه پردو در آمریکا شد. ۵ سال به تدریس در دانشگاه ایالتی میشیگان پرداخت. آنگاه عشق به ایران و مردمان ایران‌زمین، او را مشتاقانه روانه‌ی ایران ساخت. دو سال در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس در رشته‌ی آمار پرداخت. سپس، در یک دوره‌ی ۱۶ ساله، به آموزش دانشجویان و بنیان‌گذاری رشته‌ی آمار در موسسه‌ی آموزش و آمار و انفورماتیک، مدرسه‌ی عالی برنامه‌ریزی و کاربرد کامپیوتر، دانشگاه آزاد ایران، و دانشگاه علامه طباطبایی مشغول شد. دلبستگی و پایبندی به همکیشان زرتشتی‌اش او را در سال ۱۳۶۸ راهی کرمان کرد و از همان سال در بخش آمار دانشکده ریاضی و کامپیوتر دانشگاه شهید باهنر کرمان به خدمات علمی پرداخت. عضویت این بانوی فرهیخته و استاد برگزیده گروه ریاضی در مجامع علمی تأثیرگذاری همچون «انستیتو بین المللی آمار»، «جامعه‌ی ریاضی‌دانان ایران، و «جامعه‌ی آماردانان ایران» از افتخارات اوست. خدمات وی به دانش نوپای آمار در ایران به اندازه‌ای است که به او فرنام (:لقب) «مادر آمار ایران» را داده‌اند.

این اسامی را کامل کنید. همکیشان می‌توانند برای آگاهی‌رسانی مشخصات نام‌آوران در زمینه‌ی دین، فرهنگ، دانش، ورزش، صنعت، سازندگی و آبادانی، از راه‌های ارتباطی  ایمیل به نشانی [email protected] یا نشانی تلگرام Amordadpayam@ و یا از راه پیام‌رسان واتساپ و تلگرام امرداد به شماره‌ی 09198040593 بهره ببرند. پس از بررسی، در این پست درج می‌شود.

این پست در حال تکمیل است.

به اشتراک گذاری
Telegram
WhatsApp
Facebook
Twitter

4 پاسخ

  1. شايسته است نام تمامي جان باختگان به اين اسامي اضافه شود

  2. سپاس از امردادنامه از برای کارهای ماندگارش. سپاس از دست اندرکاران و نیز دستمریزاد به سردبیر محترم هفته نامه.

  3. زنده یاد دکتر آبتین ساسانفر، داماد خیر و دهشمند نامدار زرتشتی، روانشاد گشتاسب فیروزگر بود و با دختر ایشان زنده یاد مهرافزون فیروزگر پیوند همسری بسته بود. در بیان فرهنگ گستری و دین یاری وی باید به خرید ساختمانی درخور در پاریس از دهش شخصی و بنیاد نهادن آدریان، کتابخانه و مرکز فرهنگی زرتشتیان پاریس(فرانسه) اشاره کرد. دو دیگر ساخت آدریان و فرهنگسرای آریایی در شهر دوشنبه(تاجیکستان) با دهش و کوشش های ایشان در سال 2006 به انجام رسید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین ها
1403-01-07