جشن سده، جشن گرامیداشت پیدایش آتش و به‌کار گرفتن این آخشیج سودمند به دست ایرانیان و آغاز تمدن در جهان است. «سده» که در دهم‌ِ بهمن‌ماه برپا می‌شود، کهن‌ترین جشنِ ایران‌زمین، و چه بسا، کهن‌ترین جشنِ جهان به شمار می‌رود.
سده جشنِ ملوکِ نامدار است زِ آفریدون و از جم یادگار است
به بازگویی شاهنامه‌ی فرزانه‌ی توس، فردوسی، جشنِ سده یادگارِ پرشکوهِ هوشنگ‌شاهِ پیشدادی است.
برآمد به سنگِ گران سنگِ خُرد همان و همین سنگ بشکست گرد
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ دلِ سنگ گشت از فروغ آذرنگ
آتش یک آخشیج (:عنصر) مینوی است که به سه دیگر آخشیج مادی یعنی آب، خاک و هوا این امکان را می‌دهد تا زندگی‌بخش شوند. هیچ ماده‌ای را نمی‌توان از آن بهره‌مند شد مگر این‌که در یکی از مراحل فرآوری از دل آتش گذرانیده شود.
«سده» می‌آید تا بانگ برآرد که این‌جا، این سرزمین اهورایی خاستگاه آغاز شهری‌گری (: تمدن) بوده است و هوش و خرد ایرانی زمینه‌ساز آن. انسان پس از کشف آتش، از روشنایی و گرمای آن بهره گرفت. با این کشف ارزشمند که به باور ایرانیان به دست هوشنگ‌شاه پیشدادی به انجام رسیده، شهری‌گری (:تمدن) بشری شتابی چند برابر گرفت شب‌های تیره را به روشنی دگرگون کرد و از غارنشینی کوچ کرده به شهرنشینی رسید.
این جشن به این سبب سده نام گرفته است که سد روز پس از زمستان ِ بزرگ، روز دهم بهمن هر سال برگزار می‌شود. در شیوه گاه‌شماری نیاکان ما دو فصل تابستان و زمستان وجود داشته است که زمستان از ماه آبان آغاز می‌شده با سپری شدن ماه‌های آبان، آذر و دی (نود روز) و ده روز از ماه بهمن، سد روز خواهد شد. جشن سده پایان چله کوچک و آغاز چله بزرگ است.
جشن سده، یادگار هوشنگ شاه تا به امروز همچنان به‌یادگار مانده‌است و از آن زمان تاکنون هرساله ایرانیان، به روز دهم بهمن ماه این جشن شکوهمند و شادی‌آور را در سرزمین ایران و در برخی از کشورهای دیگر جهان برگزار می‌کنند.
امروزه زرتشتیانِ ایران که نگهبان ِ آیین‌های باستانی بوده و هستند این جشن باستانی را با شکوه در شهرهایی همچون اهواز، تهران، یزد، شیراز، کرج و کرمان برپا می‌دارند. در این جشن آنان پشته‌ای بزرگ از آتش فراهم می‌آورند و آن هنگام که خورشید رو به غروب می‌رود و تاریکی اندک‌اندک خانمانِ آریاییان را در بر می‌گیرد، با جامه‌های سپید، دست در دستِ یکدیگر، به همراهِ آوازِ دف و سرنا، به نشانه‌ی اندیشه‌ی نیک، گفتارِ نیک و کردارِ نیک سه بار به گردِ آتش می‌گردند و بر آن تلِ هیزم آتش می‌نهند تا فروغِ آتش تیرگیِ شب را درنوردد و تاریکی را پایان دهد.
امید که آتش عشق و همازوری، در دل‌های همه‌ی راستی‌جویان و درست‌کرداران اشَوَنان جهان همواره زنده و پابرجا بماند تا بیش از پیش آیین راستی و نیکی در جهان گسترش یابد و از بدی‌ها و کاستی‌ها دور شویم. امید آن‌که جوانان آینده‌سازان جامعه، آیین و فرهنگ اهورایی را بیش از پیش شناخته، دریافته و به ژرفای مفاهیم عرفانی، انسان‌ساز و فرهنگ‌گستر آن پی برده و بهتر و پربارتر از گذشته به آیندگان بسپارند.
جشن ملی سده پس از نوروز، یکی از باارزش‌ترین و باستانی‌ترین آیین‌های ایرانیان است. سالنمای راستی با شادباش فرخنده جشن سده نماهنگ شادی را پیش‌کش ایرانیان و جهانیان می‌کند. هنگام غروب 10 بهمن‌ماه فروزان آتش «سده» جلوه‌گر خواهد شد. آتشی به بزرگی شکوه و فر دیروز ایران، به گرمی پیوند امروز دستان ایرانیان و به روشنی فردای ایران و ایرانی.
جشن سده از زمان‌های بسیار دور به یادگار مانده و جشن پیدایش آتش است. روایت آن از گذشتگان دور چنین آمده است که روزی هوشنگ شاه به همراهی یاران خود به کوه می‌رود و در راه به مار تنومندی برخورد می‌کند و با سنگ بزرگی به جنگ او می‌شتابد و سنگ را به سوی مار پرتاب می‌کند. سنگ به سنگ دیگری برخورد کرده و جرقه‌ای بیرون می‌جهد و به خار و خاشاک پیرامون سنگ شعله می‌کشد و آتش فروزان پدیدار می‌گردد و از آن پس در این روز جشن سده برگزار می‌شود. سده از واژه «ست» در زبان پهلوی به چم صد آمده است. به روایت امروزه در جشن سده 50 روز و 50 شب به جشن نوروز مانده است. در همه شهرها و روستاهای زرتشتی‌نشیین، زرتشتیان در روز جشن سده گرد هم می‌آیند و با آتش افروزی به هنگام غروب آفتاب این جشن را برپا می‌کنند. برپایی جشن سده بدین گونه است که موبدان سروده آتش نیایش را در جایگاهی می‌خوانند و سپس به همراه گروه نوازندگان با آتشدانی که از آتشکده آورده شده به سوی هیزم‌ها می‌روند. سه بار بر گرد هیزم ها می‌چرخند وسپس اندکی بر پیرامون آن می‌ایستنند و آنگاه به آرامی و همراه با یکدیگر هیزم‌ها را به آتش می‌کشند.
سالنمای راستی: تهران، خیابان حافظ، پایین‌تر از کریمخان زند، ابتدای پل حافظ، نبش خیابان ولدی، پلاک 420
دورواج 88938812-021 پیام‌گیر 88731949-021
