نخستین اثر تاریخی که در هنگام ورود به استان فارس از سوی اصفهان می‌توان دید، دژ كهن ایزدخواست است که همانندی زیادی به ارگ بم کرمان دارد . این دژ بر فراز صخره بزرگی قرار دارد و درون آن خانه‌های بسیار کوچک با کوچههای بسیار تنگ و باریک دیده میشود. این بنای تاریخی متعلق به دوران ساسانی است.
یکی از ویژگی‌های خاص این دژ ، امنیت چشمگیر آن است که به شوند(:دلیل) خندق عمیق پیرامونش ، یکی از دست نیافتنی‌ترین بناهای روزگار باستان برای غارتگران و دشمنان بوده است. آتشکده‌ی قلعه ایزدخواست ، نخستین آتشکده‌ای در ایران است که پس از ورود اسلام به ایران به مسجد تبدیل شده است. گفتنی است این دژ باستانی ، به لحاظ قدمت ، نخستین دژ خشتی جهان و از دید گستردگی ، دومین بنای خشتی جهان بعد از ارگ بم است.
تیمچه‌ی صرافیان
این بنای آجری از آثار دوران قاجاریه بوده و در بازار قدیمی آباده قرار دارد . این بنای دو طبقه در چهار سو دارای عمارت و دارای حیاطی مستطیل شکل در میان است . تیمچه‌ی صرافیان دارای 36 حجره است که حجرههای طبقه پایین مغازه و در طبقه بالا به عنوان مهمان‌پذیر مورد استفاده بوده است . درب ورودی تیمچه از جنس چوب است که حاشیه و چهارچوب آن به گونه‌ی زیبایی منبت کاری شده و تاق ورودی آن نیز دردوسو دارای مقرنس‌های زیبای گچی است . این بنای بیمانند در سال‌های گذشته به طور مستمر ازسوی میراث فرهنگی فارس مورد مرمت قرار گرفته و هم اکنون به بازارچه صنایع دستی تغییر کاربری داده است .
كاخ بهرام گور
درسمت راست مسیرشیراز به آباده در بخش سورمق مجموعه‌ای شبیه به یک تپه خاکی دیده می‌شودکه به قصربهرام گور نامور است. این سازه که هم اکنون فروریخته دارای آثار دیوارهایی باخشت‌هایی مکعبی است.
سد ساسانی ایزدخواست، نخستین سد قوسی جهان
سد دیرینه‌ی ایزدخواست که به سد سربند نیز نامدار است ، نخستین نمونه سد قوسی در ایران و جهان است که در 7 کیلومتری شهر ایزدخواست در تنگه‌ای موسوم به گلوگاه که کم عرض‌ترین برش رودخانه بوده جای دارد . این سد در دوران ساسانیان بر روی رودخانه ایزدخواست بنا شده است.
گفتنی است ، شهرستان آباده با گستردگی 7500 کیلومتر مربع و با مرکزیت شهر آباده ، از شهرهای فرهنگی و سیاحتی شمال استان فارس است. از نظر آب و هوایی ، جزو شهرستان های سردسیر و معتدل استان به‌شمار می‌رود و این موضوع نیز در ساختار معماری و سنتی و پوشش‌های محلی این منطقه نیز نقش مؤثری داشته است .
به استناد کاوش‌های باستان شناسی ، سکونت در محدوده‌ی كنونی آباده به هزاره نخست پیش از میلاد باز می‌گردد اما توسعه و ترقی آن تقریبا از زمانی که کریم خان زند، شیراز را پایتخت ایران کرد، آغاز شد. این شهرستان از خاور(:شرق) به شهرستان یزد، از جنوب به شهرستان خرم بید، از باختر(:غرب) به شهرستان اقلید و شهر سمیرم و از شمال به استان اصفهان پیوند دارد. فاصله مرکز شهرستان تا شیراز 271 کیلومتر است.
عمارت کلاه فرنگی
این سازهی بسیار زیبا که از آثار دوران قاجاریه است دارای نقشه تقریبا دایره‌ای بوده که درمیان باغچه‌ای کوچک جای دارد. این سازه یک طبقه با گستردگی‌ای نزدیك‌به 20 متر مربع ، دارای چهار در ورودی و پنجرههای بلند بوده و بر روی سکویی به بلندی 80 سانتی متر جای دارد.
دیگر جاذبه‌های دیدنی شهرستان آباد
دشت لاله های واژگون واقع در منطقه خسرو شیرین ( اثر طبیعی ثبت ملی ) ، باغات فیروزی ، شور چشمه و شیرین چشمه ، پارک جنگلی شهید فرهمندو تفرجگاه روستای بیدکاز دیگر جاذبه های گردشگری شهرستان آباده است .
کاروانسرای ایزدخواست
این کاروانسرا در جنوب شهر ایزدخواست و در نزدیكی دژ ایزدخواست قرار داردو در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است . سازه دربردارنده‌ی یک حیاط مربع شکل در میان و شماری حجره و اتاق در پیرامون است. این کاروانسرا با مساحتی نزدیك‌به ٤هزار متر مربع ، از دید معماری و زیبایی و استحکام‌بخشی و همچنین گستردگی، یکی از کاروانسراهای نمونه در نوع خود می باشد . این بنا در سال‌های گذشته نیز ازسوی میراث فرهنگی فارس مرمت شد .
صنایع دستی شهرستان آباده
یکی از صنایع دستی بیمانند در این شهرستان ، منبت کاری است که آوازه‌ی جهانی دارد و جزو آثار ثبتی معنوی منطقه‌ای میراث فرهنگی است. گیوه‌های آباده نیز در نهایت ظرافت و استحکام و دقت تهیه و در نوع خود بیمانند است. خاتم ، خراطی و قالی نیز از دیگر صنایع دستی آباده است. سوغات معروف آباده ، سفید آب یا روشور است که نوعی لایه بردار طبیعی پوست بدن بر پایه چربی حیوانی است که به طور سنّتی در ایران بیشتر به شکل قرصهای سفیدرنگ است و هنگام استحمام به کار گرفته میشود.
کاروانسرای خانخوره
نقشه این كاروانسرا هشت ضلعی است و یکی از سه نمونه کاروانسرای منحصر به فرد ایران به شمار می‌رود. مصالح آن از سنگ، گل و گچ است. این کاروانسرا در فاصله 60 کیلومتری جاده آباده- شیراز قرار دارد.
6744
