پنجمین فصل کاوش باستان‌شناسی در گستره‌ی تاریخی «بازه هور» با تمرکز بر ادامه‌ی کاوش‌ها در قلعه دختر روستای رباط سفید، به دست‌یابی به مجموعه ارزشمندی از گچبری‌های دوره ساسانی انجامید.
به گزارش خبرگزاری مهر و به‌گفته‌ی روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، میثم لباف خانیکی، دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و سرپرست هیات باستان‌شناسی گفت: این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی که با آرمان شناسایی کاربری مجموعه‌ی معماری قلعه دختر و تعیین دیرینگی آثار و برجای‌مانده‌های (:بقایای) معماری مورد تایید و تصویب پژوهشگاه قرار گرفت، به دست‌یابی آثار مهمی از فرهنگ و تمدن خراسان پیش از اسلام انجامید.
او افزود: از مهم‌ترین یافته‌های کاوش در قلعه دختر می‌توان به مجموعه‌ی ارزشمندی از گچبری‌های دوره ساسانی آذین شده به نقش‌های هندسی، گیاهی و انسانی اشاره کرد که فصل تازه‌ای در تاریخ هنر ایرانِ ساسانی می‌گشاید.
این باستان‌شناس یادآوری کرد: در نتیجه‌ی کاوش‌های این فصل همچنین روشن شد که مجموعه معماری یافته شده، آتشکدهی معظم از دوره اشکانی و ساسانی بوده که از یک چهارطاقی آجری و یک تالار ستون‌دار تشکیل می‌شده است.
لباف خانیکی با اشاره به اینکه هر یک از ستون‌های این تالار به گچبری‌های نفیسی آذین و سرستون‌هایی به شکل درخت نخل بر فراز هر ستون تعبیه شده بوده، گفت: دیوارهای فضاهای گوناگون آتشکده قلعه دختر را گچبری‌هایی با موضوع‌های گوناگون تزیین می‌کرده و فضاهای جانبی با نقاشی‌های دیواری آذین می‌شده است.
سرپرست هیات باستان‌شناسی افزود: به دست آمدن شماری گِل مُهر از این مجموعه نشان دهنده‌ی فعالیت‌های اداری سازمان‌یافته در این مجموعه مذهبی دارد و استفاده از ساخت‌مایه‌ها (:مصالح) و تزیینات بهینه (:مرغوب) بیانگر اهمیت این مجموعه نزد حکومت مرکزی ساسانی است.
او با بیان اینکه برپایه‌ی پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه‌ی جغرافیای تاریخی، بازه هور در ولایت بست جای داشته و این ناحیه منطبق بر ناحیه‌ای است که در دوره‌ی ساسانی پُشت نامیده می‌شده، خاطرنشان کرد: ولایت پشت که در متون دینی به نام پشت گشتاسپان شناخته می‌شد، جایگاه (:مقرّ) یکی از سه آتش مهم دوره ساسانی بود که به نام آذربرزین مهر معرفی شده است.
این باستان‌شناس افزود: یافته‌ها و نمادهایی از ایزد مهر مانند چلیپاهای شکسته، نقش دم طاووس، پیکره‌های پرشمار قوچ و نیز یافته‌هایی از نظارت و مدیریت مستقیم حکومت مرکزی ساسانی در آتشکدهی قلعه دختر بازه هور گمانه‌ی (:احتمال) همسانی این آتشکده را با آذربرزین مهر تقویت می‌کند.
لباف خانیکی در پایان یادآوری کرد: پیرو تازه‌ترین تصمیم‌‌های شورای معاونین و فرماندهی یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خراسان رضوی، مجموعه تاریخی بازه هور از حفاظت فیزیکی بهره‌مند شده و کارهایی در راستای سامان‌دهی و تبدیل این مجموعه به یک سایت موزه در دستور کار قرار گرفته است.
