باستان‌شناسان ایران و فرانسه در کاوش مشترک در گستره‌ی اشکانی و ساسانی «ویرانشهر»، به سازه‌ی یادمانی با کاربری مذهبی یا حکومتی دست یافتند.
به گزارش ایسنا، فصل چهارم این کاوش به سرپرستی «میثم لباف خانیکی» و «روکو رانته» در گستره‌ی ویرانشهر، در شمال شهر فاروج استان خراسان شمالی با پروانه (:مجوز) پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، از سر گرفته شده است. کاوش‌های باستان‌شناسی این فصل، در ادامه‌ی کاوش‌های فصل‌های پیشین در سه ناحیه‌ی دروازه‌ی غربی، تپه‌ی جنوبی و میانه‌ی محوطه‌ی ویرانشهر تمرکز دارد.
لباف خانیکی در این‌باره گفت: بررسی و کاوش باستان‌شناسی این محوطه که از سال ۱۳۹۸ آغاز شده، نشان داده است ویرانشهر در دوران اشکانی و ساسانی، مسکونی و در ناحیه‌ی دره‌ی«اترک» دارای مرکزیت سیاسی و اقتصادی بوده است.
پژوهش‌ها و بررسی باستان‌شناسان ایرانی و فرانسوی بیان‌گر این است که سکونتگاه یافته شده به گستردگی (:وسعت) ۱۴ هکتار با دیواری دفاعی دیوارکشی شده (:محصور) می‌شده و در گوشه‌ی شمالی آن بخش دیوارکشی‌شده‌ی دیگری جای داشته که گمان می‌رود به عنوان ارگ، جایگاه (:مقر) حاکمان این سکونتگاه را تشکیل می‌داده است.
سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه‌ی ویرانشهر همچنین گفت: برپایه‌ی بررسی برجای‌مانده‌ی معماری و شواهد سطحی، برج‌هایی به فواصل پیاپی (:متوالی) در درازای دیوار فراهم شده بود و سازه‌های معماری خُرد و کلان در درون محوطه برپا بوده‌اند که امروزه به‌گونه‌ی تپه ماهورهای نامنظم در پهنه‌ی محوطه دیده می‌شوند.
لباف خانیکی با بیان این‌که برآیند کاوش فصل چهارم، ساختار دروازه، مانند گذرگاه (:معبر) ورودی و برج‌های مکعب مستطیل شکل جانبی مورد شناسایی قرار گرفت، اظهار کرد: کاوش باستان‌شناسی در تپه‌ی جنوبی نشان داد که در این بخش از محوطه، سازه‌ای یادمانی با کاربری مذهبی یا حکومتی برپا بوده و ساختار آن از دیوارهایی خشتی به پهنای سه‌متر بهره می‌برده است.
او همچنین گفت: گمانه‌زنی در بخش میانی محوطه‌ی ویرانشهر از وجود بقایای معماری در این بخش از محوطه پرده برداشت.
سرپرست هیات باستان‌شناسی محوطه ویرانشهر ادامه داد: برآیند مقدماتی کاوش فصل چهارم محوطه‌ی ویرانشهر نشان‌گر آن است که این سکونتگاه به فراخور اهمیت سیاسی و دفاعی دره‌ی اترک در دوره‌ی اشکانی و ساسانی یکی از مهمترین مرکزهای جمعیتی ناحیه‌ی شمال شرق ایران به‌شمار می‌رود و شاهد رویدادهای تاریخی تعیین‌کننده‌ای در این منطقه بوده است.
لباف خانیکی گفت: ادامه‌ی کاوش‌ها در این محوطه‌ی تاریخی، آگاهی‌های ارزنده‌ای درباره‌ی تاریخ معماری ایران و نیز سنت‌های سفالی خراسان در دوران تاریخی را در دسترس پژوهشگران قرار خواهد داد.
«ویرانشهر» یکی از ارزشمندترین محوطه‌های تاریخی دره اترک است که یکی از مهمترین شریان‌های پیوند (:ارتباط) خاور به باختر نیز بوده و از دیرباز، توجه باستان‌شناسان را به خود جلب کرده است. باستان‌شناسان ایتالیایی که پیش از انقلاب این محوطه را شناسایی کرده‌اند، تاریخی برابر دوره‌ی ساسانی را برای آن پیشنهاد داده بودند.
پژوهش‌های باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی به‌عنوان بخشی از فعالیت‌های مشترک دانشگاه تهران با موزه‌ی لوور پاریس تعریف و از سال ۱۳۹۸ آغاز شده است و برپایه‌ی تفاهم‌نامه پنج‌ساله پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور انجام می‌شود.
