امروز آبان ایزد از ماه مهر سال 3758 زرتشتی، آدینه چهارم مهرماه 1399 خورشیدی، 25 سپتامبر 2020 میلادی
چنین روزی سال 422 میلادی پیماننامهی صلح ایران و روم كه پایان جنگ مذهبی دو ابر قدرت و آزادی مذهب پیروان آیین زرتشت در آن به امضا رسیده بود، مبادله شد.
در تاریخ جهان، از این جنگ دو ساله به عنوان جنگ مذهبی ایران و روم نام برده شده است، زیرا كه پیش از امضای پیمان صلح، پیروان آیین زرتشت (دین رسمی ایرانیان تا سده هفتم میلادی) در قلمرو روم، و مسیحیان در قلمرو ایران از آزادی مذهب برخوردار نبودند.
برنده جنگ دو ساله كه در آن بهرام پنجم (بهرام گور) خود فرماندهی یگانهای ایران را بر دوش داشت، ایرانیان بودند و امتیاز دیگری را كه از رومیان خواستند و به آن دست یافتند این بود كه امپراتور روم با همپیمانی صلح پذیرفت كه در امور ارمنستان دخالت نکند.
آبانروز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
دهمین روز ماه در گاه شمار مزدیسنی آبان_ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان مینامند.
در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته میشود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشتهی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.
آبان نام پارسی شدهی ایزد آبها یا آناهیتا است. در اوستا (اردیویسور آناهیتا) به چم رودخانهی نیرومند بیآلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الههی نماینده بر این آبهای روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.
آب یکی از آخشیجهای چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاکان ما ستایش ویژهای برای آب داشتهاند، بهگونهای که آتشکدهها را نزدیک چشمهسارها یا جویبارها میساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریدهی نیک اهورایی را بستایند.
در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ بهشمار میرفته بهگونهای که بر روی رود، گذری میساختند، تا هنگام رفتو آمد، آب را گلآلود نکنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظهای به نام «آبزن» که به اندازهی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را میشستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است که اینروزها از آن، بهره میجوییم.
” بخشهایى از اردویسور نیایش یا آبزور”
و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند،
با شکوه و به امشاسپندان ، به آبهاى خوب مزدا داده،
به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همهی آب هاى مزدا داده،
به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى،
و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
آبانروز است روز آبان
خرم گردان به آب رز جان
بنشین به نشاط و دوستان را
ای دوست به عز و ناز بنشان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
از آب پرهیز کن و آب را میازار
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان
