استخوان‌های خورده‌شده‌ی آثار تمدنی همدان

آثار تاریخی همدان از انگشت‌شمار شهرهایی است که از آن به نام یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان یاد می‌شود. این شهر پایتخت پادشاهان ماد بوده و در دوران‌های هخامنشی و اشکانی پایتخت تابستانی آنان نیز بوده‌ است.

به گزارش خبرگزاری ایرنا، بر پایه‌ی مستندات و شواهد یافت شده، دیرینگی سکونت بشر در گستره‌ی کنونی همدان، به بیش از سه هزار سال پیش باز می‌گردد. پیدایش بنای نخست شهر همدان به «دیاکو»، پادشاه ماد، پیوند داده شده است. همدان در برهه‌های گوناگونی از تاریخ، از هخامنشیان تا ساسانیان، به نام پایتخت ایران شمرده می‌شد و پس از کنار رفتن مادها، همدان هر چند مرکزیت نخستین خود را از دست داد، اما به نام یکی از سه پایتخت هخامنشیان درخور توجه ویژه بود. وجود سنگ نوشته‌های گنجنامه، بازمانده‌ی ستون‌های سنگی کاخ‌های هخامنشی، جام‌ها و لوح‌های زرین و سیمین به دست آمده از همدان، نشان از اهمیت این گستره در دوره هخامنشی دارد. همدان که نام و آوازه‌ی تاریخ و تمدن ایران را به دنبال می‌کشد، این روزها حال و احوال خوشی ندارد و  تاریخ و تمدنش در کش‌و‌قوس دعواهای میان شهرداری و میراث فرهنگی، استخوان خورد می‌کند. اما این داستان سر دراز دارد، چرا که تاریخی که هویت این شهر کهن را در لایه‌های زیرین خود پنهان کرده است، در محوطه‌ای بیش از 500 هکتار جای گرفته و قصد سر و سامان گرفتن ندارد و ضابطه‌های آن از سال ۱۳۳۵ خاک می‌خورد.

دستور ساخت‌وساز در بافت تاریخی همدان!
در چند روز گذشته خبری در رسانه‌های گوناگون منتشر شد؛ بدین‌گونه  که معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان در نامه‌ای به شهرداران مناطق، دستور داده که صدور مجوز ساخت و ساز در بافت تاریخی براساس طرح تفصیلی ادامه پیدا کند.
این خبر صدای دوست‌داران میراث فرهنگی در شهر همدان را درآورد و شهرداری همدان را به سبب زیر پا گذاشتن و بی‌توجهی به تاریخ همدان مسوول دانست. نگهداری میراث فرهنگی، ضرورت تدوین طرحی کلان برای محوطه تاریخی همدان را بایسته ساخته است. اما مسوولان هر بخش سخنان و گفته‌های گوناگونی دارند.
شهردار همدان می‌گوید: «همه‌ی ما مجری ضوابط قانونی هستیم و ضوابط میراث فرهنگی جزوی از هویت و تاریخ شهر است».
عباس صوفی با گفتن اینکه نبود ضوابط در حریم تاریخی شهر همدان سبب سرگردانی شهروندان شده، می‌گوید: «ما نمی‌خواهیم کار غیرقانونی و غیر ضابطه‌ای انجام دهیم. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان باید ضوابط اجرای طرح در محوطه آثار تاریخی را تهیه و ابلاغ می‌کرد، که تا کنون اقدامی دراین زمینه نشده است».
شهردار همدان ادامه داد: «براساس درخواست‌های مردم، دادستانی به عنوان مدعی‌العموم ورود پیدا کرد و از اداره‌ی کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خواست تا ضوابط این منطقه را ارائه کنند».
وی افزود: «پس از آن دادستانی به شهرداری دستور داد، که اگر میراث فرهنگی در مدت مقرر در این بخش پاسخ‌گو نبود و نتوانست ضوابط را اعلام کند، باید شهرداری پاسخ‌گو باشد، تا مشکل مردم برطرف شود».
صوفی ادامه داد: «برپایه‌ی اعلام دادستان، شهرداری از اول آذر موظف به رسیدگی در محوطه تاریخی شهر شده است».
وی با گفتن اینکه میراث فرهنگی تکلیف مردم را مشخص نمی‌کند و سبب سرگردانی مردم شده که اخلاقی هم نیست، افزود: «شهرداری نیز پاسداشت از میراث شهر را تاجایی که قانون و ضابطه‌ای وجود داشته باشد، وظیفه خود می‌داند».
وی ادامه داد: «اگر میراث فرهنگی ضابطه قانونی دارد ما مجری هستیم، اما چون موضوع در دستگاه قضایی مطرح شده و براساس دستور دادستان شهرداری موظف به اجرا است، منتظر اعلام نظر قوه قضاییه هستیم».

مسایل میراث فرهنگی، مشکلی برای مردم شده است
معاون شهرسازی و معماری شهردار همدان نیز دراین‌باره گفت: «در بخش میراث فرهنگی موضوعی وجود دارد که مردم با آن درگیر هستند و معضلی برای شهروندان همدانی شده است».
امیر فتحیان‌نسب افزود: «در شهر همدان بناهای واجد ارزشی در سطح شهر داریم که هریک از این آثار که مصوبه قانونی و حریم مشخصی دارند، حریم این بناها به طور دقیق و مطابق قانونی رعایت شده و شهرداری نیز براین امر تاکید دارد».
معاون شهردار همدان پافشاری کرد: «در بافت تاریخی شهر همدان که محدوده خاصی دارد موضوع کمی متفاوت است و البته این بافت برای شهرداری، میراث فرهنگی و هم مردم مهم است اما تا اول آذر امسال هیچ ضابطه‌ای برای این محوطه وجود نداشت و ضوابط نیز به صورت سلیقه‌ای اجرا می‌شد. با این اوصاف  مردمی که در این بافت سکونت دارند دچار مشکل و چالش اساسی شدند. اما ما اجازه سلیقه ای عمل کردن را در حریم میراث فرهنگی نداریم».
وی افزود: «تا اوایل آذر به میراث فرهنگی فرصت داده شد که ضوابط قانونی را اعلام کند در غیر اینصورت براساس دستور دادستانی، شهرداری همدان برای تعیین تکلیف در این منطقه اقدام کند».
فرهاد فرزانه، معاون عمرانی استاندار همدان، نیز دراین‌باره گفت: «معتقدم باید به گونه‌ای عمل شود که هم به میراث فرهنگی احترام بگذاریم و هم به حقوق مردمی که در آن بافت زندگی می کنند توجه شود. اگر دو طرف این داستان، یعنی شهرداری و میراث فرهنگی، به موضوع تک بعدی نگاه کنند، یا حقوق مردم تضعیف می‌شود و یا میراث فرهنگی از بین می‌رود».
وی گفت: «میراث فرهنگی طرحی که ابلاغ کرده فقط یک بعدی و شامل طرح ارتفاعی است که یکی از زوایای طرح است. اگر از من سوال شود که آیا این طرح کامل است و یا آن را قبول دارید؟ عنوان می کنم طرح هنوز کامل نشده است».

پاسخ میراث فرهنگی همدان
علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز دراین باره گفت: «نامه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یکم آذرماه امسال به شهرداری همدان ارسال شده است. بافت تاریخی شهر همدان در سال ۱۳۸۸ ازسوی  رییس وقت سازمان میراث فرهنگی به وزارت کشور ابلاغ شد. در آن زمان بافت تاریخی ابلاغ شده شامل رینگ اول شهر می‌شد. در سال 1394 محدوده بافت 168 شهر در کل کشور توسط شورای عالی معماری، شهرسازی تدقیق و ابلاغ شد که چهار شهر آن در استان همدان هستند».
مالمیر با اشاره به اینکه بافت شهرهای همدان، ملایر، نهاوند و تویسرکان جزو بافت‌های تاریخیِ یادشده است، افزود: «در محدوده‌ای که توسط شورای عالی معماری و شهرسازی ابلاغ شد، عملا محدوده شهر همدان سال 1335 به عنوان مبنا قرار می‌گیرد و به عبارتی رینگ دوم هم به محدوده بافت اضافه می‌شود».
وی ادامه داد: «براساس قانون و ضوابط میراث فرهنگی مانند ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون اساسنامه اشاره می‌شود شهرداری برای انجام هر گونه ساخت و ساز یا صدور مجوز در حریم محدوده‌ها، محوطه‌ها و آثار تاریخی باید نظر میراث فرهنگی را استعلام کند».
نیک می دانیم حفاظت از آثار تاریخی به عنوان سندهایی ماندگار برای داشتن تصویری روشن از زندگی گذشتگان، بسیار با ارزش است. این آثار در برخی از موارد به دلیل تاریخ‌ساز بودن از ارزش مهمی برخوردارند. حفاری‌های غیر اصولی و عدم حفاظت از آن‌ها به تاریخ بشریت در بخشی از جهان آسیب وارد کرده است.
اما میراث فرهنگی نیز باید با ارایه راهکارهای اصولی، گره‌ای از دشواری‌های مردم باز کند، نه اینکه به ارایه‌ی ضابطه‌ای تنها به بلندسازی اشاره کرده و طرح را ناتمام به‌جا بگذارد.