نخستین نشانه‌های دسترسی به گستره‌ی اصلی شهر زیرزمینی تفرش در کاوش‌های یک هفته‌ی گذشته‌ی کاوش‌گران آشکار شد.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، عبدالرضا حاج‌علی‌بیگی، فرماندار تفرش، گفت: «دستکند زیرزمینی تفرش در زیر بافت امروزی شهر تفرش واقع شده و با 200 هکتار وسعت، یکی از وسیع‌ترین محوطه‌های زیرزمینی در ایران و خاورمیانه است».
وی افزود: «تاکنون یک فصل کاوش باستان‌شناسی در تابستان 1398 در این محوطه انجام شده و دومین فصل کاوش آن اکنون درحال انجام است».
فرماندار تفرش گفت: «با استناد به داده‌های باستان‌شناسی، این محوطه در دوره‌ی سلجوقی مورد استفاده قرار می‌گرفته است و پس از این دوره برای همیشه مسدود شده. البته کشف شواهدی از دوره ایلخانی تا قاجار در طبقات فوقانی محوطه نشان می‌دهد احتمالا فضاهای فوقانی به صورت محدود در این ادوار مورد استفاده‌های گوناگونی قرار می‌گرفته است».
حاج‌علی‌بیگی افزود: «با وجود کاوش‌های باستان‌شناسی تا به امروز شاهدی قطعی از کاربری محوطه یافت نشده است با این حال وسعت محوطه و مطبق بودن فضاهای معماری، که نیاز به نیروی کار فراوانی داشته است، نشان‌دهنده‌ی غایتی متعالی و کاربری ویژه‌ای در دوره‌ی سلجوقی بوده است».
وی ادامه گفت: «دومین فصل کاوش باستان‌شناسی در شهر زیرزمینی تفرش با هدف کشف طبقات اصلی محوطه و فهم ساختار معماری آن در کنار کشف شواهدی از کاربری محوطه در پاییز 1399 آغاز شد».
فرماندار تفرش افزود: «در نتیجه بررسی‌ها و کاوش‌های فصل جاری، شواهدی از طبقات اصلی محوطه یافت شد که شامل فضاهای معماری مسکونی با اتاق‌هایی به ابعاد میانگین 3 در 4 متر، چاه‌ها دسترسی فضایی به طبقات زیرین، شواهدی از قنات قدیمی شهر و یک آب انبار از مهمترین یافته‌های فصل دوم کاوش در دستکند زیرزمینی تفرش است».
دستکند تفرش در دوره‌ی سلجوقی بسته شده است
حاج‌علی‌بیگی افزود: «کشف قطعه سفال‌هایی از دوره سلجوقی در بافت اصلی محوطه نیز نشان می‌دهد این دستکند در این دوره استفاده شده و با استناد به پُرشدگی‌های پیشین در این دوره مسدود شده است».
وی در دنباله گفت: «همزمان با کاوش‌های باستان‌شناسی، عملیات ساماندهی و آماده‌سازی محوطه برای بازدید عموم نیز در دستور کار قرار گرفته است. افتتاح همزمان دو بخش عمومی و اختصاصی از دیگر اقدامات در حال انجام در دستکند زیرزمینی تفرش است که در فاز عمومی، با دسترسی راحت، بخشی از محوطه به منظور بازدید عموم افتتاح خواهد شد و در فاز اختصاصی بخشی از محوطه به منظور بازدید تخصصی‌تر فضاها و چالش زیست در فضاهای دستکند افتتاح می‌شود».
شهرهای زیرزمینی نمونه‌های کم‌مانندی از نبوغ مردمان در بخش دفاعی هستند. این بخش از معماری کهن، با دالان‌های تودرتو و رازناک و معماری ماهرانه و شگفت، از جاذبه‌ی بالایی برای رونق گردشگری برخوردار است.
دست‌کندها با هدف ایجاد سرپناه مردمان شهرها در ناملایمات محیطی و خطر یورش دشمنان ایجاد می‌شدند. ویژگی برجستهی آن‌ها این است که بدون بهره‌بردن از هیچ گونه ساخت‌‌مایه‌ی(:مصالح) دست‌ساخت انسان و تنها با بهره‌گیری از ابزارهای دستی کندمان، ایجاد شده‌اند و با گذر زمان همچنان استوار هستند.
شهرستان تفرش از بخش‌های استان مرکزی است.
