چند روز پیش خبر، عکس و فیلمی به امرداد رسید که نشان از ویران‌کردن بخشی از یک سازه‌ی تاریخی خشتی در کوی لَرد آسیاب از محله‌های تاریخی یزد داشت. امرداد برای پیگیری این رخداد با فرستنده‌ی خبر گفت‌و‌گویی انجام داد و در پی آن دلایل این رخداد را از میراث فرهنگی یزد جویا شد. این خبر از سوی میراث فرهنگی تکذیب شد.
حمیدرضا امیری، کارشناس‌ارشد ایران‌شناسی، پژوهش‌گر تاریخ و فرهنگ یزد و برنامه‌ساز رادیو یزد، که به گفته‌ی خود ویران کردن سازه‌ی خشتی کوی لرد آسیاب را دیده است، در این‌باره به امرداد گفت: «آدینه دوازدهم دی‌ماه، مانند همیشه و از روی دل‌بستگی‌ای که به گذشته‌ی شهر یزد دارم، به کوچه‌های تاریخی شهر سر زدم و به محله‌ی لَردِ آسیاب رسیدم. لَرد آسیاب یکی از محله‌هایی است که باید نماد هم‌زیستی دوستانه‌ی مسلمانان و زرتشتیان دانسته می‌شود. کوچه‌های این برزن را نگاه می‌کردم، عکس می‌گرفتم و لذت می‌بردم، اما ناگهان با دیدن تراکتورهایی که سرگرم ویران کردن بلندترین سازه‌ی خشتی این محله بودند، همه‌چیز در نگاهم غم‌انگیز شد».
امیری سپس افزود: «بی‌درنگ با مدیر میراث‌فرهنگی یزد تلفنی گفت‌و‌گو کردم و خبر دادم که تراکتورها سرگرم ویرانگری این سازه‌ی ارزشمند هستند. سرعت تخریب بیشتر از آن بود که یگان حفاظت باخبر شود و به موقع به محل برسد. سرگرم عکس گرفتن و فیلم‌برداری بودم که با تهدید ویران‌گران روبه‌رو شدم. گفتم که از نیروهای میراث فرهنگی هستم. همین که حرفم را شنیدند تراکتورها کار را متوقف کردند و از آنجا رفتند».
از امیری پرسیدیم یگان‌های حفاظت میراث فرهنگی در آنجا نبودند؟ او گفت: «در دو ساعتی که آنجا بودم کسی از نیروهای میراث‌فرهنگی را ندیدم. اما در گفت‌وگوی دیگری که با مهندس فاطمی مدیرکل میراث‌فرهنگی یزد داشتم گفتند یگان میراث‌فرهنگی در آنجا بوده و کار را متوقف کرده‌اند، تا روز شنبه تکلیف روشن شود».
امیری با اشاره به اینکه نبود نیروهای حفاظتی ممکن است پیامدهای زیان‌بار و جبران‌ناپذیری برای بافت‌های تاریخی داشته باشد و به ویران‌گری‌هایی بینجامد که جبران‌ناپذیر خواهد بود، ادامه داد: «گویا برای کسانی که دست به این کار زدند مجوز داده شده است. اما مساله این‌جاست که زمانی که نیروهای میراث‌فرهنگی در محل نباشند و دیده‌بانی انجام نگیرد و در روز تعطیل تراکتورها سرگرم کار باشند، رویدادهای دیگری پیش می‌آید که با حفاظت از بافت تاریخی یزد هیچ هماهنگی و هم‌خوانی ندارد».
از امیری درباره‌ی اندازه‌ی ویرانی‌ها پرسیدیم. او به گفتن همین بسنده کرد که «این سازه آسیب دیده است». سپس درباره‌ی ارزش معماری و تاریخی سازه‌ی خشتی لرد آسیاب گفت: «باید بدانیم که ارزش آن و یگانه بودنش به چه سبب است. نخست اینکه این سازه یک خانه‌ی چهار پسکمی است. خانه‌ای که از دید فرهنگ و معماری زرتشتیان ارزش بسیار دارد. مگر چند خانه‌ی دیگر با این معماری ویژه در ایران به‌جا مانده که بدون دیده‌بانی میراث‌فرهنگی به تیغ لودرها و تراکتورها سپرده می‌شود؟ دوم این که بلندترین سازه‌ی خشتی در محدوده‌ی لَرد آسیاب و حتا محله‌های پیرامونی است. نمادی است که نشان می‌دهد معمار ایرانی آن اندازه توانایی و چیره‌دستی دارد که تنها با گِل (آب و خاک) خانه‌ای بلند و پایدار بسازد. این را هم بگویم که برپایه‌ی ارزیابی کارشناسان میراث فرهنگی، دیرینگی این خانه به دوران ایلخانی بازمی‌گردد. یعنی هفتصد یا هشتصد سال پیش. هر چند این ارزیابی تاریخی را چندان درست نمی‌دانم و به باور من خانه‌های زرتشتی تنها از دید بلندی و کشیدگی یادآور معماری دوران ایلخانی هستند نه از دید دیرینگی».
حمیدرضا امیری در پایان گفت: «البته یکی از تارنماهای خبری موضوع ویرانی سازه‌ی خشتی محله لَرد آسیاب را تکذیب کرده است. معاون میراث‌فرهنگی هم گفته است که آن‌ها مجوز آواربرداری داشته‌اند. اما آنچه من دیدم فراتر از آواربرداری بود. روشن است چرا کسانی که مسوولیت نگه‌داری از این بافت تاریخی و ارزشمند را دارند به جای پاسخ‌گویی، خبر را تکذیب می‌کنند!».
برای جلوگیری از ویرانی سازه ناچار به برداشتن دیوار درحال ریزش شدیم
در همین راستا و برای روشن‌شدن موضوع ویران‌شدن این سازه با مصطفی فاطمی، مدیرکل میراث‌فرهنگی یزد گفت‌و‌گو کردیم وی با تایید تکذیب این خبر و با پافشاری بر اینکه تخریبی صورت نگرفته است گفت: بخشی از این سازه در در حال ریزش بود و اگر فرومی‌ریخت سبب ریزش بخش بیشتری از سازه می‌شد، از این‌رو برای جلوگیری از ویران شدن و رفع خطر از سازه ناچار به برداشتن دیوار در حال ریزش شدیم.
به گفته‌ی فاطمی برداشتن این دیوار به دست مالک و با هماهنگی میراث‌فرهنگی یزد انجام شده است.
تکذیب ویران کردن سازه‌ی تاریخی در یزد از سوی میراث‌فرهنگی
در پی انتشار خبر ویران کردن بخشی از سازه‌ی تاریخی در محله‌ی زرتشتیان یزد، معاون میراث فرهنگی یزد این خبر را تکذیب کرد.
علی‌اصغر صمدیانی، درباره‌ی خبر ویران‌کردن یک خانه‌ی تاریخی با معماری و فرهنگ زرتشتیان در بافت جهانی این شهر، یادآور شد: «خبر و تصاویر منتشر شده در فضای مجازی مربوط به خانه‌ای تاریخی واقع در بلوار بسیج شهر یزد است ولی در بررسی‌های به عمل آمده توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی، مشخص شد که تخریب صورت گرفته با مجوز اداره کل میراث فرهنگی و به منظور جمع‌آوری و سبک‌سازی دیوار در حال تخریب این بنا مشرف به گذر بوده که با هدف رفع هرگونه خطر جانی برای اهالی ساکن در محله انجام شده است».
به‌گفته‌ی روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان، معاون میراث فرهنگی یزد در همین پیوند از تمام کنش‌گران رسانه‌ای خواست به منظور پیشگیری از انتشار اخبار دروغ و بی‌پایه در جامعه، نسبت به بررسی درستی خبر توجه کافی را داشته باشند.
فرتورها از حمیدرضا امیری است .
4090
