گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی در جبهه غربی برج طغرل شهرری که در جریان برخورد به آثار و شواهد فرهنگی-تاریخی در هنگام خاکبرداری در این گستره انجام شد به کشف سازه‌ی معماری که گمان می‌رود مربوط به دوره‌ی سلجوقی است، انجامید.
به‌گزارش میراث‌آریا و به‌گفته‌ی روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، رضا سلمانپور سرپرست گروه باستان‌شناسی ۲۲خردادماه ۱۴۰۰ با اعلام این خبر گفت: با توجه به اجرای طرح بوستان صدوق توسط سازمان نوسازی شهرداری تهران در جبهه غربی برج تاریخی طغرل در شهر ری طی سال‌های ۱۴۰۰-۱۳۹۹ و برخورد به آثار و شواهد فرهنگی-تاریخی در زمان خاکبرداری در این محدوده، انجام گمانه‌زنی باستان‌شناسی به منظور تعیین وضعیت استقرارهای تاریخی در آن بایسته (:ضروری) بود، از این رو با مجوز پژوهشگاه و حمایت سازمان نوسازی شهرداری تهران کاوش در این محل در دستور کار قرار گرفت.
او روشن کردن وضعیت لایه‌های استقراری در محوطه‌ی واقع در جبهه‌ی غربی برج طغرل، مستندسازی شواهد فرهنگی موجود، فراهم شدن امکان تعیین تکلیف ملک و بکار‌گیری اطلاعات حاصل در مطالعات تکمیلی باستان‌شناسی منطقه و کشور را از آرمان‌های این پروژه اعلام کرد.
سرپرست هیات باستان‌شناسی در تشریح روش کار با بیان اینکه برنامه گمانه‌زنی باستان‌شناسی در جبهه‌ی غربی برج طغرل به صورت پژوهش میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای انجام شد، یادآوری کرد: به دلیل خاک‌ریزی و ساخت محوطه‌ی بوستان در سطح، بیشتر آثار زیر سطح فضای بوستان قرار گرفته و تنها در بخش‌هایی از وسط باغچه‌هایی که هنوز عملیات عمرانی در آن‌ها به پایان نرسیده بود، گمانه‌هایی ایجاد شد که در ادامه به آن‌ها پرداخته میشود.
این باستان‌شناس افزود: بر این اساس در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی بوستان پنج گمانه ایجاد و پس از پاک‌سازی اولیه سطح گمانه‌ها تا ژرفای حدود ۴ متر اقدام به خاکبرداری و کاوش شد و یک گمانه در ابعاد ۷×۱۰ متر، دو گمانه در ابعاد ۱/۵×۱/۵ مترمربع و دو گمانه هم در ابعاد ۴×۴ مترمربع ایجاد شد.
سلمانپور در توصیف محوطه گفت: «این محوطه در زیر ساختمان‌های مسکونی و مدرسه جای داشت که بر اساس پروژه‌ی بهسازی محیطی سازمان نوسازی شهرداری تهران برای ساخت بوستان، بیشتر این ساختمان‌ها تملک و تخریب و فضای آزاد شده از آن به بوستان تغییر کاربری داده شده است.
وی ابعاد این محوطه را در نزدیک‌به ۵۰×۱۰۰ مترمربع و با مساحت نزدیک‌به ۲۰۰۰ مترمربع دانست که در جهت شرقی- غربی گسترده شده و تا پیش از اجرای طرح بوستان، این محدوده تقریبا هم‌سطح زمین‌های مجاور خود بوده اما پس از آغاز عملیات عمرانی به دلیل ساخت باغچه‌های فضای سبز و نیاز به خاک‌ریزی، بخش‌هایی از سطح آن تا بلندای نزدیک‌به ۱/۵ متر خاک‌ریزی شد.
سلمانپور با اشاره به اینکه در گوشه‌ی شمال خاوری گستره یک مدرسه وجود داشت که تخریب شده و تنها پناهگاهی که از دوران جنگ باقی مانده بود در زیر سطح آن دست نخورده باقی مانده است، خاطرنشان کرد: در زمان خاکبرداری بوستان برای تعریف دسترسی به پناهگاه بخشی از دیواره شمالی آن تخریب و حجم زیادی از خاک‌های پیرامون آن برداشته شد.
او افزود: در این خاکبرداری متاسفانه بخش زیادی از آثار یک معماری سنگی نیز تخریب و برداشته شد که به همراه آن شواهد فرهنگی همچون سفال نیز مشاهده می‌شد.
سرپرست هیات باستان‌شناسی با اشاره به اینکه گمانه‌ی شماره ۱ در گوشه‌ی شمال خاوری گستره‌ی مورد پژوهش در فاصله‌ی ۱۰متری جنوبی خیابان ، ۱۰ متری باختر مسجد و فاصله ۲۰ متری خاوری گمانه‌ی ۲ واقع شده است، گفت:گمانه در آغاز در ابعاد ۲/۵×۵ مترمربع و در جهت شمالی-جنوبی گسترده شد اما با ادامه‌ی کار و روشن شدن شواهد مهرازی (:معماری) برای خواناسازی، ابعاد آن به نزدیک‌به ۷×۱۰ مترمربع افزایش یافت.
او افزود: بر این اساس ضخامت آثار آن از عمق نزدیک‌به ۱۵۰ سانتیمتری از سطح آغاز شده و تا ۴۲۰ سانتیمتری (به ضخامت نزدیک‌به ۲۵۰ سانتیمتر) ادامه یافت که ادامه‌ی آن‌ها در زیر سطح بوستان و مسجد صدوق امتداد دارد.
سرپرست هیات باستان‌شناسی یادآوری کرد: در این گمانه غیر از بقایای مهرازی (دیوار، پله و کف) متعلق به دوره آل‌بویه، باقی‌مانده سازه‌ای سنگی به ضخامت حدود ۳/۵ متر نیز در گوشه‌ی جنوب خاوری ترانشه به‌دست آمده که هنوز ضخامت این سازه به دلیل تداوم کاوش‌ها، دقیقا روشن نیست و بیشتر بخش‌های سازه در زیر بخش‌های ساخته شده برای پارک تفریحی در این بخش جای دارد.
او در پایان گفت: با توجه به اهمیت این سازه در کنار برج طغرل و حمایت‌های سازمان نوسازی شهرداری تهران، بایسته است با تداوم پشتیبانی‌‌ها، کاوش در گوشه‌ی خاوری ترانشه گسترش یابد و سازه‌ی معماری شاخص به صورت دقیق خواناسازی و در ادامه با همکاری شهرداری، برای ساخت سایت موزه‌ی تاریخی در میان فضای تفریحی-فرهنگی یاد شده اقدام شود.
