محیطبانان و شرایط دشوار آنان

تصور اینکه در روزهایی که ویروس دامنگیر کرونا زندگی انسان را تا به ین اندازه سخت و هراسناک ساخته است، کسانی هستند که در کمین حیات‌ وحش می‌نشینند و دست از شکار جانوران برنمی‌دارند، دشوار و هضم نشدنی است. اما واقعیت همین است. گزارش‌هایی که این روزها از زیست‌بوم ما می‌رسد، آکنده از خبرهای است که از مرگ دلخراش حیات وحش، یا زنده گیری و قاچاق آن‌ها حکایت دارند.
در این میان، محیط‌بانانی که خویشکاری (:وظیفه‌ی) خود را نگاهبانی از حیات وحش می‌دانند، با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو هستند. به ویژه این روزها و هفته‌ها که ویروس کرونا زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کند. محیط‌بانان ناگزیرند از یک‌سو چشم از شکارچیان برندارند و حیات وحش را از دست آزارها و کشتار آنان نگهبانی کنند؛ از سوی دیگر باید مراقب باشند که دچار ویروس کرونایی نشوند که شهر و جنگل و بیابان نمی‌شناسد و همه جا هست.
اگر بدانیم که محیط‌بانان برای انجام خویشکاری خود نیاز به گشت زنی و مراقبت‌های بی‌پایان در جاهای دور و جنگل‌ها و شکارگاه‌هایی دارند که دسترسی آنان را به اینترنت و آگاهی از خبرها دشوار می‌سازد، آن‌گاه بهتر درخواهیم یافت که تا چه اندازه برای پیشگیری از ابتلا به کرونا و آگاهی از راهکارهای آن، با سختی و دشواری دست به گریبان‌اند.

رودررو با شکارچیانی که حد و مرزی نمی‌شناسند
یک نمونه از دشواری کار محیط بانان در گزارش سالانه‌ی یگان حفاظت محیط‌زیست استان سمنان، به چشم می‌خورَد. در آن گزارش (که در فروردین‌ماه امسال منتشر شده است) به زخمی شدن 25 محیط‌بان هنگام دستگیری شکارچیان حیات وحش اشاره شده است. آن‌ها هنگام تعقیب و گریزها، به سبب پرت شدن از کوه و تیراندازی شکارچیان، دچار آسیب شده بودند (باشگاه خبرنگاران جوان).
شکارچیان حتا در روزهایی که مردم درگیر با بیماری کرونا هستند، از آزار رساندن به حیات وحش و دستبرد به زیست‌بوم نیز دست برنداشته‌اند. بر پایه‌ی همان گزارش، در بازه‌ی زمانی کوتاه 29 اسفندماه سال گذشته تا 9 فروردین امسال، تنها در استان سمنان 7 شکارچی دستگیر شده است. از این هفت تَن شکارچی دستگیر شده، 3 شکارچی قصد شکار مِرال در جنگل رودبارک را داشتند و 4 شکارچی پس از شکار و کشتن ۲ راس از چهارپایان دستگیر شده‌اند
بسنده است بدانیم که ۳۰ درصد از گونه‌های گیاهی و جانوری کشور، مانند یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، زاغ بور و گورخر ایرانی در استان سمنان زیست می‌کنند. پیداست شکار این گونه‌های بسیار کمیاب، چه زیانی به حیات وحش و زیست بوم ما خواهد زد.
اما محیط‌بانان در برابر سیل قاچاقچیان و شکارگرانی که حد و اندازه‌ای برای کارهای زیان‌بار خود نمی‌شناسند، تا کجا می‌توانند از زیست‌بوم و حیات وحش نگاهبانی کنند؟
به گزارش ایمنا (1 فروردین)، فرمانده‌ی یگان حفاظت محیط‌زیست تهران گفته است: «شکارچیان همیشه و همه‌جا هستند و بحث کرونا سبب کاهش حضورشان نشده و همچنان در عرصه‌های طبیعی حضور دارند و شاهد تخلفات‌شان هستیم».
شکارچیان و قاچاقچیان در استان یزد، در روزهایی که مردم درگیر بیماری کرونا شده‌اند، به شکار مارها و رونق دادن به بازار خرید و فروش این حیوان سرگرم بوده‌اند.
کارشناس اداره‌کل محیط‌زیست یزد گفته است: «در همه‌ی سال، به ویژه در نوروز برخی از مارهای بومی سمی و غیرسمی زنده گیری و به صورت قاچاق از طبیعت و اقلیم خود خارج و برای فروش به مناطق دیگر انتقال داده می‌شوند. در این میان خرید و فروش مارهای آبی، سمندرها و لاک‌پشت‌ها برای نگهداری در آکواریوم‌های خانگی بیشتر به چشم می‌آید ولی در واقع این مساله به پیکره طبیعت و حیات وحش صدمه بزرگی وارد می‌کند».
می‌دانیم که استان یزد دارای گونه‌های بسیاری از مارهاست و نزدیک به ۲۰ گونه مار تاکنون در این استان گردآوری و شناسایی شده است. همه‌ی آن‌ها نیز مارهایی بسیار زیبا، شگفت‌انگیز و در اندازه‌های گوناگون هستند.
ایمنا در همان گزارش از دستگیری 5 شکارچی در پناهگاه خارو اردستان خبر می‌دهد. از آن شکارچیان غیرمجاز لاشه‌ی 4 راس شکار به دست آمده است.
دست به گریبان با کرونا و شکارچیان
در 26 اسفندماه 1398 که گسترش کرونا افزونی بیشتری گرفت، 10 تَن از محیط‌بانان به ویروس کرونا دچار شدند (خبرگزاری ایرنا). پیش‌تر گفتیم که بسیاری از محیط‌بانان در جاهایی سرگرم انجام وظیفه‌اند که به اخبار و اینترنت دسترسی ندارند و به درستی نمی‌دانند برای دچار نشدن به کرونا چکار کنند. هر چند خبرها گواه آن بود که راهکارهایی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست در اختیار آن‌ها گذاشته شده است اما واقعیت آن است که محیط‌بانان چنان سرگرم انجام کار دشوار و خطرآفرین خود هستند که مراقبت و پیشگیری از دچار شدن به ویروس کرونا را سخت می‌سازد.
با این همه، خبرهای روز گذشته (13 فروردین)، نشان از ابتلای ۵۱ کارمند سازمان حفاظت محیط‌زیست به کرونا داشت (خبرگزاری ایلنا). عیسی کلانتری، فرنشین (:رییس) سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، در باره‌ی آمار کسانی که در سازمان
محیط‌زیست به کرونا دچار شده‌اند، گفته است: «51 نفر از همکاران ما به کرونا مبتلا شده‌اند که بیشتر آن‌ها مربوط به سه استان شمالی و استان قم هستند. ۴۵ نفر از این ۴ استان به کرونا مبتلا شده‌اند و ۶ نفر به صورت پراکنده از استان‌های دیگر به این بیماری دچار شدند».
زیست‌بوم ما نه‌تنها گاهی گرفتار آتش سوزی‌ها و سیل‌های ویرانگر می‌شود، بلکه به دست خود ما نیز آسیب‌هایی می‌بیند که جبران ناپذیرند. حیات وحش نیز هیچ‌گاه در امان نبوده است. آشکار است که کوشش محیط‌بانان نمی‌تواند جلوی همه‌ی زیان‌هایی را بگیرد که شکارچیان به حیات وحش ما می‌زنند. آن‌ها نیاز به پشتیبانی‌های افزون‌تر دارند. از یاد نبریم که در این روزها که کرونا فراگیر شده است، خودِ محیط‌بانان نیز با شرایط دشواری رودررو هستند.