مسافری آشنا، بیش از 950 سال پیش، از روستایی به نام «گرمه» گذر کرد و نامی از آن در سفرنامه‌ی خود آورد. آن مسافر، شاعری پرآوازه به نام ناصرخسرو قبادیانی بود. این، تنها یکی از نشانه‌های دیرینگی دامنه‌دار روستایی است که هنوز هم سرشار از شگفتی‌ها است.
پیشینه‌ی گرمه سر به هزاران سال می‌زند و در سینه‌ی خود داستان‌هایی شیرین از دورترین روزگاران دارد. از همین‌روست که مسافران و گردشگران، هر سال از گوشه و کنار جهان به این روستا می‌آیند و روزها و شب‌هایی به یادماندنی را در این پهنه‌ی کویری می‌گذرانند. از یاد نبریم که گرمه یکی از منزلگاه‌های جاده‌ی ابریشم بوده است. از این‌رو، نام گرمه را در بسیاری از نوشته‌های دیرینه‌ی تاریخی می‌توان دید و بازشناخت.
گرمه در استان اصفهان جای دارد و از بخش‌های شهرستان نائین و خور و بیابانک است و جای در دل کویر مرکزی ایران دارد. دوری آن از شهر اصفهان 350 کیلومتر است.
مردم گرمه به گویشی سخن می‌گویند که ریشه در زبان کهن پهلوی دارد. قلعه‌ای از روزگار ساسانیان در مرکز گرمه هست که چهار اشکوب (:طبقه) دارد و هنوز هم با همه‌ی ویرانی‌ها و درشتی‌هایی که از گذر روزگاران دیده است، شکوه سرفرازانه‌ی خود را نگاه داشته است. استودان گرمه نیز گواه دیگری است از رد پای تاریخ در آن کویر گرم و خشک.
هزاران سال است که چشمه‌ای معدنی از دل کوه‌های گرمه می‌جوشد و روان می‌شود. کوهی در پیرامون گرمه هست که در نگاه نخست پیکر یک فیل را به یاد می‌آورَد! به‌راستی هم‌مانندگی آن به فیل، شگفت‌آور است. خاک دامنه‌ی این کوه، سرخ‌رنگ است. پیرامون گرمه را تا دورترین جایی که چشم‌ها بتوانند ببینند، ریگزاری گسترده و بیابان‌هایی بی‌کران فرا گرفته‌اند. اما کشتزارهای سبز و درختان فراوان نخل، پناه آرامش‌بخشی است که حسی از امنیت می‌بخشد. نخل‌هایی که تالاب این روستا را در بر گرفته است.
کوچه‌های روستا، رازآمیز و پرپیچ و خم هستند و در جای‌جای آن سابات‌هایی دیده می‌شوند که روندگان را از گرمای سوزان، برای لحظه‌هایی هم که شده، در امان نگه می‌دارند.
خانه‌های گرمه بر روی تپه‌هایی نه چندان بلند، ساخته شده‌اند. شگفت است که این روستای کویری، در فصل‌های بهار و پاییز و زمستان هوای خوش و دلپذیر دارد. شب‌های آن، مانند هر جای دیگری در کویر، ستاره باران است و بسیار زیبا. به این‌ها آرامش و وزش آرام باد را هم باید افزود تا دریافت که شب‌ها در کویر تا کجا می‌تواند دل‌انگیز باشد.
در گرمه اقامت‌گاهی وجود دارد که به دست یکی از فرزندان این روستا در خانه‌ی چهارصد ساله‌ی نیاکانی‌اش بنا شده است و رنگ و بوی دیرینگی و تاریخ آن دیار را با خود دارد.
نام این اقامتگاه «آتشونی» است. آتشونی واژه‌ای دری (گویش زرتشتیان) است و به چم «شب‌نشینی در کنار آتش» است.
آتشونی همواره پذیرای مسافرانی از سرتاسر جهان است که نام این اقامتگاه بوم‌گردی را در کتاب «راهنمای گردشگری دنیا» می‌یابند، با دلبستگی بسیار به این سو می‌آیند و روزهای و شب‌های دلخواهی را در کویر و آتشونی می‌گذرانند.
گرمه از اندک‌شمار روستاهای کویری ایران است که زمستان‌هایش چندان سرد نیست و نزدیک به 70 خانوار در آن زندگی می‌کنند.
کندلوس؛ روستایی شانه به شانه‌ی تاریخ
ورکانه؛ گام نهادن در تنها روستای سنگی ایران
دلربایی طبیعت در روستای شهرستانک
ریاب، یکی از دیرینه‌ترین روستاهای کاه‌گِی ایران
سنگ‌تراشان، بزرگترین گنج‌خانه‌ی مفرغی جهان
قلعه سریزد؛ نخستین بانک ایران در روزگار ساسانیان
خویدک؛ روستایی که مردگانش رو به تخت‌جمشید آرمیده‌اند!
زندرق؛ روستایی با یک تَن جمعیت!
توران‌پشت، روستایی به شکوهمندی تاریخ ایران
روستای حیله‌ور، بیمناک از دیده‌شدن
روستای وفس؛ نگاهبان یکی از دیرینه‌ترین گویش‌های ایرانی
روستاییان وردیج، همسایگان ارواح سنگی!
ارگ روستای پاده، شکوه فراموش‌شده
قورتان، دومین بنای خشت و گل ایران
نشانه‌هایی از تاریخ در دل روستای اُشتبین
قارنه، روستایی آرمیده در دل تاریخی هفت هزار ساله
هفتادُر، روستایی به دیرینگی تاریخ
زن‌شاهی؛ روز فرمانروایی زنان در روستای اسک
روستای زرگر، مردمانی آشنا با زبانی ناآشنا
ایستا؛ شگفت‌انگیزترین روستای جهان
هجیج، روستایی با گویشی همانند با زبان اوستایی
