شگفت نیست نام روستایی در دل اصفهان «قورتان» باشد؟ قورتان چگونه واژه‌ای است و به چه چم (:معنا) است؟ گفته شده گستره‌ای که این روستا در آن جای گرفته، یکی از شکارگاه‌های بهرام پنجم ساسانی (بهرام گور) بوده است. چون این پهنه گورخرهای فراوان داشته است به نام «گورتان» آوازه پیدا کرده و اندک‌اندک با دگرگونی در زبان، به «قورتان» تبدیل شده است.
در بازگفتی (:روایتی) دیگر آمده است که شهرهایی که نام‌شان با پیشوند «گور» آغاز می‌شود زمین‌هایی پست‌تر و گودتر از پیرامون‌شان دارند. برخی نیز می‌گویند قورتان از «قورخانه»، به چم «اسلحه‌خانه» گرفته شده است. روستای قورتان در گذشته‌های دور انبار مهمات و سلاح دولت‌های دیالمه و سلجوقی بوده است.
همین اشاره‌ی کوتاه، نشانگر تاریخ کهن و دیرینه‌ی قورتان است. اما شگفتی این روستا در جای دیگری است. قورتان ارگی (قلعه‌ای) دارد که پس از ارگ بم، دومین بنای بزرگ خشت و گِلی ایران است. این ارگ، پنج هکتاری است. باروی شمالی آن 250 متر و باروی خاوری (:شرقی) آن 180 متر است. 14 برج دیدبانی دارد و بلندای برج‌ها از پایین تا کنگره به 12 متر می‌رسد. شوربختانه بخشی از حصار ارگ بر اثر طغیان رودخانه‌ی زاینده‌رود در سال 1382 ویران شده است.
ارگ قورتان 1100 سال پیش، در روزگار دیلمیان، ساخته شده است و تا سال 1335 خورشیدی جایی برای زندگی مردم قورتان بوده است. اما اکنون قورتانی‌ها در بیرون حصارخانه ساخته‌اند و کسانی که هنوز در پناه باروهای ارگ زندگی می‌کنند سه خانوار بیشتر نیستند. دشواری این‌جاست که اکنون این ارگ کهن و تاریخی جایی برای نگهداری دام و انباری برای علوفه و فراورده‌های کشاورزی روستاییان شده و بافت آن آسیب‌های بسیاری دیده است.
شگفتی اینجا است که در درون ارگ قورتان، ارگ‌های دیگری نیز هست که یکی از آن‌ها «قلعه نواب» نامیده می‌شود و دیگری ارگ «باغچه‌گل» نام دارد. دیرینگی این ارگ بسیار است.
در ارگ قورتان بازاری ساخته شده بود که دو بخش داشت. یک بخش آن به نجارها و کاروانسرا دارها ویژه شده بود و بخش دیگر جایی برای مغازه‌های سلمانی و قصابی و دیگر نیازهای همگانی بوده است. چهار آسیاب نیز در درون ارگ بوده که اکنون تنها ساختمان آن‌ها به جا مانده است. قورتانی‌ها به آسیاب «ارگاه» می‌گویند.
در گوشه‌ی شمالی ارگ، کبوترخانه‌ای دیده می‌شود که مهرازی (:معماری) آن در میان کبوترخانه‌های ایران بی‌مانند است. این کبوترخانه در نمای بیرونی خود 12 سیلوی نیم دایره‌ای دارد. بلندای هر کدام نیز به 15 متر می‌رسد.
روبه‌روی در ورودی مسجد ارگ، غریبه‌خانه‌ای ساخته شده که در زمان‌های پیشین جایی برای مسافران ناآشنایی بوده که شب‌هنگام گذرشان به قورتان می‌خورده است. گرمابه‌ای نیز در درون ارگ ساخته شده است. این ارگ دو دروازه دارد.
به‌درستی شناخته شده نیست که قورتان در چه زمانی بنا شده است اما در کاوش‌های باستان‌شناسی در خاور قورتان، تکه سفال‌هایی یافته‌اند که از روزگار هخامنشیان به‌جای مانده است. همین یافته‌ها، گواه پیشینه‌ی کهن قورتان است. اما سخنی که بیشتر بر سر زبان‌هاست ساخت قورتان به فرمان بهرام پنجم ساسانی و در نیمه‌ی نخست سده‌ی پنجم میلادی است.
در بخش جنوب خاوری قورتان بنایی از سده‌ی هفتم مهی، روزگار ایلخانان، دیده می‌شود که گویا مسجدی دو طبقه بوده است. سنگ‌گورهایی در قورتان یافته‌اند که بازمانده از روزگار باستانی ایران است.
مردم قورتان به گویشی سخن می‌گویند که خود آن را «ولایتی» می‌نامند. این گویش با زبان پهلوی پیوستگی دارد. گفتنی است که روستاییان قورتان در بازی گوی و چوگان چیره‌دست‌اند.
روستای قورتان از بخش‌های شهرستان بن‌رود (ورزنه) در گستره‌ی رودشت استان اصفهان است. رودخانه‌ی زاینده‌رود از کنار قورتان می‌گذرد و به باتلاق گاوخونی می‌ریزد. شمار خانوارهایی که در قورتان زندگی می‌کنند اندکی بیش از 310 خانوار است.
کندلوس؛ روستایی شانه به شانه‌ی تاریخ
ورکانه؛ گام نهادن در تنها روستای سنگی ایران
دلربایی طبیعت در روستای شهرستانک
ریاب، یکی از دیرینه‌ترین روستاهای کاه‌گِی ایران
سنگ‌تراشان، بزرگترین گنج‌خانه‌ی مفرغی جهان
قلعه سریزد؛ نخستین بانک ایران در روزگار ساسانیان
خویدک؛ روستایی که مردگانش رو به تخت‌جمشید آرمیده‌اند!
زندرق؛ روستایی با یک تَن جمعیت!
توران‌پشت، روستایی به شکوهمندی تاریخ ایران
روستای حیله‌ور، بیمناک از دیده‌شدن
روستای گرمه، گذرگاه جاده‌ی ابریشم
روستای وفس؛ نگاهبان یکی از دیرینه‌ترین گویش‌های ایرانی
روستاییان وردیج، همسایگان ارواح سنگی!
ارگ روستای پاده، شکوه فراموش‌شده
نشانه‌هایی از تاریخ در دل روستای اُشتبین
قارنه، روستایی آرمیده در دل تاریخی هفت هزار ساله
هفتادُر، روستایی به دیرینگی تاریخ
زن‌شاهی؛ روز فرمانروایی زنان در روستای اسک
روستای زرگر، مردمانی آشنا با زبانی ناآشنا
ایستا؛ شگفت‌انگیزترین روستای جهان
هجیج، روستایی با گویشی همانند با زبان اوستایی
