اگر بخواهیم ایران را با همه تاریخ کهن و دیرینه‌اش آن اندازه فشرده کنیم که در یک روستا جای بگیرد و آن روستا نشان و اثری از همه‌ی دوره‌های تاریخی ایران بزرگ را در خود نهفته داشته باشد، بی‌گمان باید به سراغ روستای توران‌پشت رفت. هیچ گزافه نیست اگر بگوییم رد پای تاریخ ایران را در گوشه‌گوشه‌ی روستای توران‌پشت می‌توان یافت. گویی توران‌پشت همراه و همپای تاریخ ایران آمده است.
چند نمونه از آن تاریخ دیرینه را چنین می‌توان برشمرد:
– گورستانی در توران‌پشت یافته شده است که بازمانده‌ی عصر آهن است. عصر آهن در ایران از 3500 سال پیش از میلاد آغاز می‌شود و تا برآمدن هخامنشیان در 550 پیش از میلاد ادامه دارد. هنوز پژوهش‌ها درباره‌ی این گورستان بسیار کهن ادامه دارد.
– سنگ‌کنده‌هایی در صخره‌های پیرامون روستای توران‌پشت هست که تصویرهایی از شکار انسان‌های دیرینه را نشان می‌دهد.
– برفراز تپه‌ای در توران‌پشت، نیایشگاهی از آناهیتا یافته‌اند که آکنده از سفال‌های شکسته است. از سوی دیگر، آتشکده‌هایی در توران‌پشت دیده می‌شود که یک گواه دیگر از تاریخ کهن آن است.
– دژ (:قلعه‌ی) دایره‌ای توران‌پشت، به‌گمان بسیار در روزگار اشکانیان ساخته شده است. این دژ که نمایی استوره‌ای دارد، در دامنه‌ی کوه و بر روی صفه‌ای جای گرفته است. شمار اتاق‌های آن بسیار است و درِ بزرگ قلعه از سنگ رسوبی است.
توران‌پشت پنج هزار سال پیشینه دارد و کهن‌ترین روستای یزد به شمار می‌رود. این روستا که دیرزمانی شکوه یک شهر آباد را داشته است، به فرمان پوران‌دخت، پادشاه ساسانی، در نیمه‌ی نخست سده‌ی ششم میلادی پی افکنده شده است. می‌گویند این شاهدخت ساسانی فرمان داد در جایی که امروز توران‌پشت دیده می‌شود، آتشکده‌ای بنا کنند. همین کار آغازی برای شکل‌گیری جایی بود که تاریخ آن را به نام توران‌پشت می‌شناسد.
توران‌پشت در روزگاران پرفراز و نشیب پس از باستان ایران نیز جایگاهی نمایان داشته است. کهن‌ترین کتیبه‌ی دوران اسلامی ایران در توران‌پشت پیدا شده است. این کتیبه تاریخ 245 مهی را بر خود دارد.
ساخت گنبد چهل‌دختران توران‌پشت نیز به سده‌ی ششم مهی بازمی‌گردد. گورستان دیگری در این روستا هست که سنگ گورهای آن به خط کوفی است و به سده‌های 5 و 6 مهی پیوند می‌یابد. 900 سال از ساخته شدن دژ تاریخی شیخ‌جنید توران‌پشت می‌گذرد. در روزگار فرمانراویی اتابکان یزد و آل‌مظفر، در سده‌ی هشتم مهی، نیز توران‌پشت جای پُرجنب و جوش بوده است و مردمان نام‌آوری از آن برخاسته‌اند.
این نشانه‌ها و نشانه‌های بسیار دیگر را در کنار چشمه‌های آهکی توران‌پشت باید گذاشت که چهار میلیارد سال از شکل‌گیری آن‌ها سپری شده است! در کجای دیگر می‌توان چنین تاریخ کهنی را یافت؟ گویی توران‌پشت نه تنها گام‌به‌گام با تاریخ ایران، بلکه همپای تاریخ جهان بوده است!
چشمه‌ی جوشان و آهکی توران‌پشت در زیبایی کم‌مانند است. املاح گچی و آهکی از دل این چشمه می‌جوشند و تپه‌ای لایه‌لایه‌ای می‌سازند. این چشمه در فهرست میراث ملی و طبیعی ایران ثبت شده است.
اما این «ایران کوچک» این روزها آسیب‌هایی دیده است که نگران‌کننده است. گزارش‌ها (گزارش خبرگزاری مهر) نشان می‌دهند که بر اثر بی‌توجهی، آثار تاریخی توران‌پشت «خاک می‌خورند». درِ سنگی قلعه‌ی توران‌پشت که بر لولای سنگی خود می‌چرخید، شکسته شده است و کارهای معدنی آسیب‌های بسیاری به آن دژ زده است. انبوه یادگارنویسی‌ها نیز زخمی است بر چهره‌ی دژ تاریخی این روستا. توران‌پشت از دستبرد گاه و بی‌گاه قاچاقچیان اشیا عتیقه در امان نیست.
شمار آنچه از تاریخ در توران‌پشت به یادگار مانده است و اکنون برای ما و آیندگان میراثی گرانبها است، بیش از آن چیزی است که یاد شد. آب انبار سنگی، سنگ نوشته‌های خوره، گنبد پیرمراد و تخت‌رستم، شمار دیگری از تاریخ توران‌پشت است. به این نام‌ها، آثار دیگری هم می‌توان افزود.
روستای توران‌پشت در 60 کیلومتری شهرستان تفت، در دامنه‌های جنوبی شیرکوه، در استان یزد جای دارد و کهن‌ترین روستای این استان به شمار می‌رود. توران‌پشت از یک سو به کوه تکیه داده است و از سوی دیگر رو به دشتی گسترده دارد.
کندلوس؛ روستایی شانه به شانه‌ی تاریخ
ورکانه؛ گام نهادن در تنها روستای سنگی ایران
دلربایی طبیعت در روستای شهرستانک
ریاب، یکی از دیرینه‌ترین روستاهای کاه‌گِی ایران
سنگ‌تراشان، بزرگترین گنج‌خانه‌ی مفرغی جهان
قلعه سریزد؛ نخستین بانک ایران در روزگار ساسانیان
خویدک؛ روستایی که مردگانش رو به تخت‌جمشید آرمیده‌اند!
زندرق؛ روستایی با یک تَن جمعیت!
روستای حیله‌ور، بیمناک از دیده‌شدن
روستای گرمه، گذرگاه جاده‌ی ابریشم
روستای وفس؛ نگاهبان یکی از دیرینه‌ترین گویش‌های ایرانی
روستاییان وردیج، همسایگان ارواح سنگی!
ارگ روستای پاده، شکوه فراموش‌شده
قورتان، دومین بنای خشت و گل ایران
نشانه‌هایی از تاریخ در دل روستای اُشتبین
قارنه، روستایی آرمیده در دل تاریخی هفت هزار ساله
هفتادُر، روستایی به دیرینگی تاریخ
زن‌شاهی؛ روز فرمانروایی زنان در روستای اسک
روستای زرگر، مردمانی آشنا با زبانی ناآشنا
ایستا؛ شگفت‌انگیزترین روستای جهان
هجیج، روستایی با گویشی همانند با زبان اوستایی
یک پاسخ
ممنون از اطلاعات بسیار ارزشمند شما. حدود دو ماه پیش از این روستا بازدید کردم، با توضیحاتی که در این تارنما خوندم متوجه شدم باید در مورد مشاهداتش که داشتم، مطالعه کنم. ممنون میشم منابع مطالعاتی موجود در مورد این روستا رو معرفی بفرمایید