دشوار بتوان باور کرد که یکی از گونه‌های جانوری خلیج فارس، 200 میلیون سال است که به زندگی خود ادامه می‌دهد و از روزگار دایناسورها تاکنون، بسیار کم دچار دگرگونی شده است. اما حقیقت همین است. با این همه، همین گونه‌ی سازگار با زیست‌بوم، که از فراسوی زمان گذشته و هیچ رویداد و دگرگونی‌ای نتوانسته است تکانش بدهد، اکنون از دست انسان‌ها به ستوه آمده است و در تنگنای ماندن یا از میان‌رفتن دست‌و‌پا می‌زند.
لاک‌پشت پوزه عقابی چندین سال است حال و روز خوشی ندارد اما ساحل‌نشینان خلیج فارس به تکاپو افتاده‌اند تا از مرگ و نابودی این گونه‌ی کمیاب، جلوگیری کنند.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی، با آن منقارهای کج، شگفت انگیزند و هنوز انسان‌ها نتوانسته‌اند برخی از ویژگی‌های رفتاری این دوزیست را دریابند. لاک‌پشت پوزه عقابی همین که در ساحل زاده می‌شود خود را به دریا و از آنجا به اقیانوس‌ها می‌رساند و پس از 30 سال، برای تخم گذاری به همان جایی بازمی‌گردد که زاده شده است! شگفت‌آور است! چگونه او می‌تواند زادگاهش را به یاد بسپارد و پس از گذشت سالیان بسیار و رفتن‌ها و رفتن‌ها، زادبومش از حافظه‌اش پاک نشود؟! گویا پاسخ این پرسش را هیچ دانشمند زیست‌بوم‌شناسی تاکنون درنیافته است.
شگفت‌تر آنکه لاک‌پشت پوزه عقابی تنها جانوری است که خارسنگ‌هایی را که به مرجان‌های دریایی می‌چسبند و آن‌ها را خفه می‌کنند، شکار می‌کند. می‌دانیم که مرگ و نابودی تپه‌های مرجانی، چرخه‌ی زندگی را از میان می‌بَرد. پس لاک‌پشت‌های پوزه عقابی این‌گونه نگاهبانان زیست‌بوم کره‌ی خاکی ما هم هستند. اینکه چرا کسانی برای سودی اندک، این جانور را از میان می‌برند؟ این هم از شگفتی‌های رفتار برخی از ما انسان‌ها است.
این دوزیست، منقاری همانند عقاب دارد. از همین‌روست که به آن لاک‌پشت پوزه عقابی می‌گویند. با آن منقار تیز، اسفنج‌های دریایی را از لابهلای مرجان‌ها بیرون می‌کشد و خوراکش را به دست می‌آورد.
لاک این‌گونه از لاک‌پشت‌ها طرحی فَلس مانند و دندانه‌دار دارد. بازوی آن‌ها بالهای است. به کمک همین بازوهاست که می‌توانند به سادگی تا ژرفای آب دریاها و اقیانوس‌ها بروند. درازای بدن آن‌ها به یک متر می‌رسد و چیزی نزدیک به 80 کیلوگرم وزن دارند.
اما چیزی که درخور توجه است، دَم و بازدم لاک‌پشت‌های پوزه عقابی است. آن‌ها از شُش‌هایی برخوردارند که به سرعت اکسیژن تولید می‌کنند. زمانی هم که در ژرفای اقیانوس به سر می‌برند، جریان اکسیژن‌رسانی را خون انجام می‌دهد.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی، هنگامی که در ژرفای کمتری شنا می‌کنند، برای هواگیری به سطح آب می‌آیند و چند ثانیه‌ای می‌مانند و سپس به درون آب بازمی‌گردند. اگر هم خواب‌شان بگیرد و به استراحت نیاز داشته باشند، می‌توانند تا 7 ساعت بی آنکه نفس بکِشند، در ته آب بمانند. افزون‌بر این، زمانی که خواب زمستانی آن‌ها فرامی‌رسد، این توانایی را دارند که چندین ماه زیرآب بمانند.
تخم‌گذاری ماده‌ی لاک‌پشت پوزه عقابی نیز از شگفتی‌های این جانور دوزیست است. آن‌ها همه جای ساحل را زیرپا می‌گذارند و با بردباری حوصله‌بَری هر گوشه و کناری را جست‌وجو می‌کنند تا جای مناسبی پیدا کنند. سپس شن‌های ساحل را کنار می‌زنند و با کمک گرفتن از بالهای پشت خود، چاله‌ای می‌کنند و آنجا می‌نشینند و تخم‌گذاری می‌کنند. پس از آن، تخم‌ها را با شن می‌پوشانند و راه خود را به سوی دریا از سر می‌گیرند. نه از تخم‌هایی که در ساحل گذاشته‌اند یاد می‌کنند، نه از سرنوشت نوزادهایی که به دنیا می‌آیند. لاک‌پشت‌های نوزاد همین که سر از تخم بیرون می‌آوردند، به شیوه‌ای غریزی راه دریا را در پیش می‌گیرند و شناکنان زندگی نیاکانی‌شان را آغاز می‌کنند. لاک‌پشت پوزه عقابی آنقدر بردبار و آهسته‌کار است که انگار تا ته دنیا فرصت دارد. نه شتابی در کار دارد، نه هراسی برای ناتمام ماندن کارها. بی‌سبب نیست که میلیون‌ها سال است بر روی این کره‌ی خاکی زندگی می‌کنند. اگر دایناسورها به اندازه‌ی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی حوصله داشتند و سر هر چیز بی‌خودی به جلز و ولز نمی‌افتادند، شاید نسل‌شان به این زودی‌ها منقرض نمی‌شد!
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی مراقب هستند برنامه‌ی خواب و استراحت‌شان به هم نریزد. کم‌و‌بیش همه‌ی روز را کنار تپه‌های مرجانی لم می‌دهند و گذر زندگی را نگاه می‌کنند. با این همه، اهل سفر و گردشگری هم هستند و برای کشف تازه‌ها، همان روحیه‌ای را دارند که کریستف کلمب داشت.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی هزاران کیلومتر شنا می‌کنند. گونه‌ی ماده این جانور هر 2 سال، یا 3 سال یکبار دست به مهاجرت می‌زند تا جفت دلخواهش را بیابد؛ از بس مشکل پسند است.
خوراک اصلی آن‌ها اسفنج‌های دریایی است اما عروس‌ها و شقایق‌های دریایی هم در رژیم غذایی آن‌ها جای خود را دارد. از نور تند و زباله‌های ساحلی به شدت گریزان‌اند. از این‌رو، برای زنده ماندن آن‌ها و زادآوری‌شان، باید ساحل را از پسماندها پاکیزه نگاه داشت.
می‌گویند روباه و سگ‌ها، دشمن لاک‌پشت پوزه عقابی‌اند. روباه‌ها شاید؛ اما همین چند روز پیش (اردیبهشت 1399) بود که یک سگ در جزیره‌ی کیش، لاک‌پشت پوزه عقابی را که به پشت افتاده بود و چیزی نمانده بود خفه بشود، از مرگ نجات داد. (سگی که لاک‌پشت را از مرگ نجات داد)
با اینکه آلودگی زیستگاه این جانور، دگرگونی‌های آب و هوایی و تجارت لاک آن، شمار لاک‌پشت‌های پوزه عقابی را کاهش داده است اما کسانی هستند که برای نگهداری و محافظت از آن‌ها دست به کار شده‌اند. یک نمونه‌ی آن، جوانان روستای «شیب دراز» در جزیره ی قشم است که خود را «ناتوران خمیس» نامیده‌اند؛ به معنای «نگاهبان لاک پشت». آن‌ها ساحل را از آلودگی‌ها و پسماندها پاک می‌کنند و جای امنی برای این دوزیست فراهم می‌سازند (خبرگزاری مهر).
لاک‌پشت پوزه عقابی را می‌توان در جزیره‌های قشم، کیش، شیدور، هندورابی، هنگام و هرمز در استان هرمزگان دید؛ و نیز در جزیره‌های استان بوشهر.
*یاری‌نامه: تارنمای گردشگری ایران و با نگرش به ویکی‌پدیا.
قوچ ارمنی؛ نشانه‌هایی گسسته، از ماندگاری
خروس کولی دشتی؛ در لبه‌ی پرتگاه
ماهی شیپ؛ مرواریدی گران‌بها و کمیاب
افعی شاخ‌دار دُم عنکبوتی؛ فریبنده و ناشناس
دلیجه کوچک؛ بی‌باک و پُرهیاهو
شاه‌روباه؛ بازیگوشی‌های یک زندگی کوتاه
گوزن قرمز ایرانی؛ اسیر ترفند شکارچیان
عروس‌غاز؛ سایه‌ای کم‌رنگ از پرنده‌ای کمیاب
میش‌مرغ؛ گرفتار در چاله‌ی ژنتیکی
شتر دو کوهانه؛ گونه‌ای کمیاب در زیست‌بوم ایران
عقاب شاهی؛ شاهبازی بر فراز بادها
سمندر لرستانی؛ آذرنشینی زیبا و بی‌پناه
افعی دماوند؛ بوم‌زاد ایران
پلیکان پاخاکستری؛ سبک‌بال و بی‌هیاهو
فیل‌ماهی؛ مروارید سیاه دریای کاسپین
بالابان؛ بر اوج سپهر
پازن‌ها؛ باشکوه و فرازجو
هوبَره؛ ستیز با عقاب‌ها، گریز از پرنده‌بازان
کرکس پشت سفید؛ پاک کننده‌ی زیست بوم
گربه‌ی پالاس؛ گوشه‌نشین و گریزپا
اردک سرسفید؛ جلوه‌گر و خودنما
فک خزری؛ روزگار غم‌انگیز تنها پستاندار دریای کاسپی
روباه ترکمنی؛ قلمرویی برای زندگی ندارد
خرس سیاه بلوچی؛ شبگرد و گوشه‌نشین
گیلانشاه خال‌دار؛ دورپروازی خستگی‌ناپذیر
سیاه گوش؛ شکارگری چابک‌دست
گاندو؛ تمساح پوزه کوتاه، درنده‌ای دست به عصا!
دُراج؛ خوش‌آوای گریز پا
گوزن زرد ایرانی؛ زیبا و خوش خرام
