در دامنه‌ی رشته کوه قهستان، 4 کیلومتر دورتر از شهر کهن قاین، سازه‌ای زیبا در دشتی دل‌باز دیده می‌شود که آرامگاه مردی شاعر و سیاستمدار به نام «بوذرجمهر قاینی» است. او در نیمه‌ی دوم سده چهارم و نیمه‌ی نخست سده پنجم مهی می‌زیست و از درباریان سلطان محمود غزنوی بود. پس از مرگ محمود و کشمکشی که میان دو پسر او، مسعود و محمد، بر سر جانشینی پدر درگرفت، قاینی از آن هیاهوها دوری جست و به شهر زادگاهش قاین برگشت و زندگی آرام و آسوده‌ای درپیش گرفت. سرانجام نیز در همان شهر چشم از جهان فروبست. آرامگاه کنونی او همان گورجای اوست. از قاینی شعرهایی به جا مانده است که به شیوه‌ی استوار شاعران هم روزگار اوست. تاریخ دقیق درگذشت او که مردی فرزانه و ادیبی توانا بوده است، روشن نیست. با این‌همه گمان می‌رود تا پایان پادشاهی مسعود غزنوی و کاستی گرفتن شکوه دولت غزنویان (433 مهی)، زنده بوده است.
آنچه پیکره‌ی آرامگاه قاینی را می‌سازد، سفره‌ی سنگی بزرگی است که سازه بر روی آن بنا شده است. اندکی بیش از 60 متر درازا و 60 متر پهنای آن بستر سنگی است. آرامگاه چهار ایوان دارد و گنبدی که روی آن بنا ساخته‌اند، به شکل کمتر دیده شده‌ای رو به سوی ایوان‌ها نیست و دورتر از آن‌ها جای گرفته است. گویا در زمان ساخت آرامگاه، گنبد را با کاشی‌های فیروزه‌ای آذین داده بودند اما اکنون از آن کاشی‌ها چیزی به‌جا نمانده است.
بنای آرامگاه، سه اشکوبه‌ای (:طبقه‌ای) است. تاق ایوان قوسی است که بیش‌تر آرایه‌ای (:تزیینی) است و آن اندازه وزن و کشش ندارد که سازه‌ای روی آن جای بگیرد. این‌گونه تاق‌ها را «کلیل» می‌گویند و همان‌گونه که اشاره شد بیش‌تر سویه‌ی آرایه‌ای و تزیینی دارد. این تاق از برخورد دو شکل بیضی‌گونه، ساخته شده است.
آرامگاه بر روی بلندی جای گرفته و راه پله‌ای سنگی راه به درون آن می‌برد. این راه‌پله که انحنایی زیبا دارد، پهن است و با شیبی ملایم ساخته شده است. هنگام رفتن به آرامگاه، در سمت راست پله‌ها دیواری دیده می‌شود که پایه‌ی آن سنگی اما نیم بالایی آن آجری است. در میانه ی دیوارِ شبکه‌ای، لوزی‌هایی میان‌تهی طراحی شده است و بدین‌گونه می‌توان فضای پشت آن را دید. سمت چپ راه‌پله، حفاظی ندارد. ایوان و گنبد، در همان سمت و پس از گذر از پله‌ها، دیده می‌شوند. پله‌ها با چرخشی قوس‌گونه، ادامه می‌یابند و به سازه‌ی اصلی آرامگاه می‌رسند.
سنگ و آجر، مصالحی است که در ساخت بنا به کار رفته است. طراحی آرامگاه به شیوه‌ای چیره‌دستانه انجام شده است و اجزای سازه چرخشی دیدنی دارند و شکل دَورانی یافته‌اند. آن گونه که در چشم‌انداز دور، بخش‌هایی از نمای بیرونی پنهان می‌ماند.
آرایه‌های گچی درون آرامگاه، با همه‌ی سادگی، زیبا و چشم‌نواز است. سطح سه‌گوش قوس‌های درون گنبد، مقرنس‌کاری‌های هنرمندانه‌ای دارد و پیداست که طراح سازه در آراستن آن ذوق‌ورزی بسیاری کرده است. به گونه‌ای که می‌توان آن آرایه‌ها را یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های نمای درونی آرامگاه برشمرد.
سقف گنبد در دایره‌ی فرازین خود، باز است و درون آرامگاه از آن روزنه روشنایی می‌گیرد. در درون آرامگاه چند اتاق طراحی شده است. یکی از اتاق گنبدی سنگی دارد.
سنگ مزار در میانه‌ی اتاق اصلی و زیر گنبد سازه دیده می‌شود. دیوارهای این اتاق سفید رنگ است و گچ‌بری‌ها به زیبایی آن افزوده‌اند. سنگ گور دو پله‌ای است و سیاه‌رنگ سنگ، کهنه نیست و در سالیان گذشته ساخته شده است. چندین سطر به خطی زیبا و چشم‌نواز بر روی سنگ نوشته شده که دربردارنده‌ی گزارش کوتاهی از زندگی بوذرجمهر قاینی است و جایگاهی که در دربار غزنویان داشته است. کف اتاق نیز پوشیده از کاشی‌های قهوه‌ای مربع‌شکل یک‌دستی است.
سازه‌های کناری آرامگاه بر روی صفه‌ای ساخته شده است که در پشت سازه‌ی اصلی دیده می‌شود. همه‌ی این‌ها حکایت از طراحی اندیشیده و زبردستانه‌ای دارد که به درستی می‌توان آن را نمونه‌ای برجسته از هنر معماری ایران در سده‌های پیشین دانست.
گمان برده شده است که این سازه بازمانده از سده‌ی 6 و 7 مهی(:قمری) است. به سخن دیگر، در همان زمان مرگ قاینی ساخته نشده است. نمی‌دانیم سازه‌ی کنونی را بر روی سازه‌ای کهن‌تر ساخته‌اند یا ساخت آن یکسره به همان سده‌های 6 و 7 بازمی‌گردد.
در نزدیک آرامگاه باغی از بادام دیده می‌شود که گرداگرد آن را سنگ‌چین کشیده‌اند. درخت کهنسال 700 سالهای نیز در کنار آرامگاه دیده می‌شود. افزون‌بر این‌ها دشت گسترده‌ی 500 هکتاری پیرامون آرامگاه، فضایی دیدنی و آرام‌بخش ساخته است. از همین‌روست که مردم قاین باور دارند که گذران زمان در این آرامگاه، شادی‌آفرین است و نگرانی‌ها را دور می‌کند. این مایه از زیبایی در شب جلوه‌ای دیگر می‌گیرد و دلخواهی بیش‌تری می‌یابد.
نشانه‌هایی از نمای بیرون و درون آرامگاه حکایت از بازسازی و مرمت آن در سالهای نخستین فرمانروایی قاجاریان دارد. این بازسازی در آغاز سده‌ی سیزدهم مهی انجام گرفته است. در سال 1392 خورشیدی، نیز سازمان میراث‌فرهنگی قاینات دست به مرمت و باززنده‌سازی آرامگاه زد و در استحکام‌بخشی آن کوشید. این آرامگاه برای مردم قاین، بیش از آنکه سازه‌ای تاریخی باشد، جایی برای گردشگری و گذران ساعت‌هایی از روزها و شب‌هاست. به‌ویژه آنکه فضای کوهستانی پیرامون آن تماشایی است و به دور از هیاهوهای شهر و زندگی روزمره.
قاین یکی از شهرهای استان خراسان جنوبی است و مرکز شهرستان قاینات. نوادگان بوذرجمهر قاینی در این شهر زندگی می‌کنند.
این سازه‌ی تاریخی با شماره 2759 ثبت ملی شده است.
*یاری‌نامه: «پرتال استان خراسان جنوبی»، تارنماهای «کجارو» و «نابرو».
آرامگاه سیبویه؛سازه‌ای در بافت کهن شیراز
آرامگاه شاه شجاع مظفری؛ همسایه با حافظ
آرامگاه رضی‌الدین آرتیمانی؛ ترکیب‌های تکرار شونده
آرامگاه اوحدی مراغه‌ای؛ سازه‌ای استوار و ستبر
آرامگاه خیام؛ سازه‌ای برپایه‌ی سنجش‌های هندسی
آرامگاه وحشی بافقی؛ شرح پریشانی شاعری پریشان‌دل
آرامگاه یعقوب لیث؛ یادمانی روبه ویرانی
آرامگاه علاالدوله سمنانی؛ غوغای از یاد رفته
آرامگاه نیما یوشیج؛ بازگشت به خانه‌ی پدری
آرامگاه لقمان سرخسی؛ بازمانده‌ی سازه‌ای شکوهمند
آرامگاه کمال‌الملک؛ اوج آفرینش‌گری در طراحی معماری
آرامگاه مستوفی قزوینی؛ سازه‌ای برای یک دیوان‌سالار
آرامگاه ابن یمین؛ نشانه‌ای از یک زندگی آشوبناک
آرامگاه فردوسی؛ کاخ بی‌گزند
آرامگاه حافظ؛ زیارتگه رندان جهان
آرامگاه بایزید بسطامی؛ ناپیدا در مجموعه‌ای چشم‌نواز
آرامگاه عارف قزوینی؛ یادبودی کوچک برای میهن‌خواهی بزرگ
آرامگاه شاه اسماعیل صفوی؛ جلوه‌ی هنر ایران
آرامگاه پورسینا؛ دیگرسان و سزاوار دانشمندی بزرگ
آرامگاه نزاری؛ رنجور از نادیدگی
آرامگاه خواجه نظام‌الملک؛ شکوه از یاد رفته
آرامگاه صائب تبریزی؛ برآمده از غبار فراموشی
آرامگاه سعدی؛ خاک شیراز و نسیم عشق
آرامگاه شمس تبریزی؛ پیدا و ناپیدا
آرامگاه خواجوی کرمانی؛ کنار آب رکناباد
آرامگاه باباطاهر؛ چشم‌اندازی روبه آسمان
آرامگاه خرقانی؛ ساده، نوپا و بی‌پیرایه
آرامگاه نادرشاه افشار؛ پابه‌پای تاریخ
آرامگاه عطار؛ به شکوهمندی سخن او
یک پاسخ
چقدر متن ها را زیبا و با استفاده از واژه های ریشه‌دار پارسی نوشته‌اید… به راستی لذت بردم. پایدار و شاد باشید