شهر کاشان با تاریخ دیرینه‌ی خود سرشار از خانه‌های کهن و تاریخی است که مُهر و نشان مهرازی (:معماری) کویر را دارند. «خانه‌ی تاج»، با پیشینه‌ای 200 ساله، یکی از آن نشانه‌ها است. این خانه در روزگار قاجار ساخته شده است و به نام دارنده‌ی آن، «خانم تاج»، شناخته می‌شد. با این همه، متروک و نیمه‌خراب مانده بود تا آنکه در سال‌های گذشته باززنده‌سازی شد.
اما این زن کیست؟ جست و جوها برای شناخت «تاج» راه به جایی نمی‌بَرَد و باید او را در میان بانوان قاجاری‌ای بازشناخت که چنین برنامی (:لقبی) داشته‌اند. در سال 1383 خورشیدی، این خانه‌ی تاریخی به دستیاری یکی از معماران سنتی ایران، اکبر حلی، خریداری و بازسازی شد و پس از چندی نام «موزه‌ی مردم‌شناسی» را گرفت تا جایی برای شناساندن فرهنگ و تمدن کاشان باشد و چگونگی گذران زندگی مردمانی که در آن دیار، در چند سده پیش، زندگی می‌کردند.
خانه‌ی تاج شیوه‌ی ساخت و مهرازی ویژه‌ای دارد که در اصطلاح به آن «باغچال» یا «گودال باغچه‌ای» می‌گویند. بدین‌گونه که در میانه‌ی حیاط خانه گودالی آکنده از آب ساخته شده است. این گودال دسترسی به آب‌های کاریزی را آسان می‌سازد.
نکته درخور نگرش در این خانه این است که ایوان اصلی آن فضای مشترک حیاط اندرونی و حیاط بیرونی است. یک اشکوب (:طبقه) خانه در زیرِ زمین ساخته شده است. این اشکوب زیرزمینی، ویژگی همه‌ی پهنه‌های کویری است.
خانه‌ی تاج سه اشکوب و دو حیاط بیرونی و اندرونی دارد. با گذر از هشتی خانه و دالانی باریک، می‌توان به حیاط رسید. در حیاط بیرونی، سردابی ساخته شده از خاک رُس دیده می‌شود. این سرداب فضایی خُنک و دلخواه دارد. در گذشته از این سرداب برای نگهداری خوراک‌ها بهره برده می‌شد. در حیاطِ مستطیلی شکل بنا، باغچه و آب‌نمای مرکزی جای داده شده است.
در اشکوب میانی، ایوانی هست که به بخش اندرونی خانه می‌رسد. در این ایوان، راه پله‌ای ساخته شده است. یک ویژگی خانه‌ی تاج همین ایوان است که هم به شمال خانه و هم به جنوب آن راه دارد و بدین‌گونه راهی برای پیوند دادن حیاط بیرونی به حیاط اندرونی شده است.
در ساختمان تاریخی تاج، چهار سرداب بیرونی و دو سرداب اندرونی دیده می‌شود. بادگیرها که در فضایی بلند ساخته شده‌اند، هوای گرم کویر را می‌گیرند و پس از گذر از سرداب‌ها به فضای زیرزمینی خانه می‌کشند. هوایی که بدین‌سان پدید می‌آید بیش از 15 درجه‌ی سانتیگراد از هوای بیرون خنک‌تر است.
در خانه‌ی تاج، 13 اتاق پنج‌دری، سه‌دری و تک‌دری ساخته شده است. اکنون اتاق پنج‌دری میانی، جایی برای چیدن ظرف‌ها و ابزارهای زندگی در یکی دو سده پیش است. اتاق سوی راست به نام قالی بافی خانه است و اتاق سوی چپ «ابریشم‌پیچی» نامیده شده است. در هر کدام از این اتاق‌ها و فضاها، تندیس‌هایی با جامه‌های ایرانیان روزگار قاجار گذاشته‌اند تا بازدیدکنندگان موزه را با شیوه‌ی زندگی آن روزگاران بیشتر آشنا کنند.
شاه‌نشین، مهتابی و بهار خواب‌ها، بخش‌های دیگر خانه‌ی تاج را شکل می‌دهند. نمای خانه نیز به رنگ سفید است.
خانه‌ی تاج در بافت تاریخی شهر کاشان ساخته شده است. این بنا به شماره‌ی 9028 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
خانه‌ی مسعودیه؛ دیدنی و شکوهمند
خانه‌ی قوام‌السلطنه؛ یگانه در هنر معماری ایران
خانه‌ی ارباب رستم گیو؛ نمادی از نظم و هماهنگی
خانه هرمز آرش؛ سنگ بنای محله‌ی تهرانپارس
خانه‌ی آوانسیان؛ داستان غم‌انگیز یک سرای تاریخی
خانه‌ی سردار اسعد بختیاری؛ استوار و چشم‌نواز
خانه‌ی فخرالدوله؛ پایدار و هماهنگ در شیوه‌ی ساخت
خانه‌ی بروجردی‌ها؛ بی‌همتا در زیبایی
خانه‌ی ناصرالدین میرزا؛ ساختاری نو در معماری
خانه‌ی عین‌الدوله؛ چشم‌نواز در زیبایی و شکوه
خانه‌ی تیمورتاش؛ موزه‌ای برای جنگ
خانه‌ی اعتصام‌الملک؛ زادگاه پروین اعتصامی
خانه‌ی انیس‌الدوله؛ سرای نورچشمی شاه قاجار
خانه‌ی فروغ‌الملک، گنج خانه‌ای از هنر ایران
خانه‌ی ابریشمی، بیمناک از فرو ریختن
خانه قدکی؛ نگارگری‌هایی به شیوه رنسانس
خانه‌ی شکوهی؛ شکوه مهرازی کویری ایران
ساختار معماری درونگرا در خانه‌ی صولت ابرکوه
خانه‌ی مسعودی، آمیختگی هنر ایران و اروپا
خانه‌ی کبیری؛ شگفتانه‌ی معماری ایران
خانه‌ی مشیرالدوله؛ یادگار سیاستمداری خوش‌نام
خانه‌ی عامری‌ها؛ تماشاخانه‌ای زرین از هنر ایران
خانه‌ی امین‌السلطان، سرای دایی‌جان ناپلئون
خانه‌ی سوکیاسیان، دیرپا و چشم‌نواز
خانه‌ی مشیردیوان، دست‌کارِ هنرمندان کردستان
خانه‌ی مقدم، گرانبهاترین خانه‌ی تاریخی جهان
