در روزگاران پایانی پادشاهی زندیان، والی شهر تبریز کسی بود به نام اعتمادالدوله. او دستور داد در محلهی مقصودیهی شهر، خانهای باشکوه بسازند. پایان ساخت خانهی والی، همزمان با برافتادن زندیان و بر سر کار آمدن قاجاریه بود. آن خانه اکنون به نام «خانهی قدکی» یا «خانهی بهنام» شناخته میشود.
خانهی قدکی چند زمانی قورخانه، یا همان اسلحهخانه، بود. تا آنکه در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار آن را بازسازی کردند و آنگونه که شاه میپسندید، نقاشیهای دیواریای به آن افزودند.
تا دیرگاهی برخی از نقاشیهای خانهی قدکی از نگاهها پنهان بود. تا آنکه در مرمتهای چند سال گذشته شماری نقاشی دیواری در آن جا پیدا شد. نگارههای یافته شده به شیوهی «نقاشی فرسکو» است. فرسکو که در دورهی رنسانس در ایتالیا بسیار به کار برده میشد، چندین نقاشی هم پیوند با هم است که بر روی گچ، دیوار یا سقف کشیده شدهاند. در این شیوه، نقاش آمیختهای از پودر رنگ و آب را بر روی لایهای از ملات آهک یا گچ که ستبری اندکی دارد، میکِشد و اثر خود را پدید میآورد. نگارههای فرسکو خانهی قدکی، نشان از بهرهگیری هنرمندان ایرانی از شیوهی خانهآرایی باخترزمین دارد. این شیوه از آذین خانهها، از روزگار صفویان آغاز شد بود. نقاشیهای دیواری و سقف خانهی قدکی در زیبایی و چشم نوازی با بهترین خانهآراییهای صفویان پهلو میزند.
خانهی قدکی دو حیاط دارد: یکی اندرونی و دیگری بیرونی. طنبی، یا همان تالار و ایوان شاه نشین، در بخش شمالی خانه جای گرفته است. در زیر طنبی، حوضخانهای بسیار زیبا دیده میشود. در دو سوی اندرونی نیز اتاقهایی ساختهاند. از اتاقها میتوان حیاط اندرونی را دید.
در فصل تابستان اتاقهای زیر طنبی کاربرد بیشتری داشته است. برخی از اتاقها نیز به جای انباری به کار میرفتهاند.
اتاقهای گوشواره در دو سوی طنبی ساخته شدهاند. از این اتاقها زمانی بهره برده میشد که شمار مهمانان آن اندازه زیاد بود که در اتاق شاهنشین جای نمیگرفتند. ناچار آنها را در اتاقهای گوشواره پذیرایی میکردند.
پشت بام اتاقهای اندرونی فضای بدون سقفی است که دیوارهایش نماسازی شده است. این فضا از سه سو بسته است. بدین گونه مهتابی، یا ایوانی بدون سقف، شکل گرفته است.
در حیاط بیرونی خانهی قدکی، تراس تابستانی ساخته شده است. این تراس سرستونهای گچی و مُقرنس کاری دارد. مقرنس گونهای تاقچه بندی است و از عناصر مهم معماری (:مهرازی) ایران به شمار میرود.
از اُرسیها (پنجرههای شبکه شبکهای، با شیشههای رنگی)، آینهکاریهای خانه قدکی نیز نباید چشم پوشید. به همین گونه باید از کاربندیهای خانهی قدکی یاد کرد. کاربندی گونهای پوشش است از لنگه تاقهایی که قوسدار هستند و به شکلی هندسیوار همدیگر را قطع میکنند. در خانهی قدکی از این گونه پوشش، استادانه بهره برده شده است.
تاقچه بلندهای خانه، یا همان رفبندی، نیز درخور یادآوری است و بر زیبایی سرای قدکی دوچندان افزوده است.
زیرزمین خانهی قدکی آشپزخانه (:مطبخ) را در خود جای داده است و آبانبار را. افزونبر این که جایی برای انبار گندم نیز بوده است. نمای ساختمان آجرکاری است.
خانهی قدکی اکنون جایی برای دانشکدهی معماری و شهرسازی دانشگاه تبریز است. این سرای تاریخی در فروردین ماه 1376 خورشیدی در شمار آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانهی مسعودیه؛ دیدنی و شکوهمند
خانهی قوامالسلطنه؛ یگانه در هنر معماری ایران
خانهی ارباب رستم گیو؛ نمادی از نظم و هماهنگی
خانه هرمز آرش؛ سنگ بنای محلهی تهرانپارس
خانهی آوانسیان؛ داستان غمانگیز یک سرای تاریخی
خانهی سردار اسعد بختیاری؛ استوار و چشمنواز
خانهی فخرالدوله؛ پایدار و هماهنگ در شیوهی ساخت
خانهی بروجردیها؛ بیهمتا در زیبایی
خانهی ناصرالدین میرزا؛ ساختاری نو در معماری
خانهی عینالدوله؛ چشمنواز در زیبایی و شکوه
خانهی تیمورتاش؛ موزهای برای جنگ
خانهی اعتصامالملک؛ زادگاه پروین اعتصامی
خانهی انیسالدوله؛ سرای نورچشمی شاه قاجار
خانهی فروغالملک، گنج خانهای از هنر ایران
خانهی ابریشمی، بیمناک از فرو ریختن
خانهی شکوهی؛ شکوه مهرازی کویری ایران
ساختار معماری درونگرا در خانهی صولت ابرکوه
خانهی مسعودی، آمیختگی هنر ایران و اروپا
خانهی کبیری؛ شگفتانهی معماری ایران
خانهی مشیرالدوله؛ یادگار سیاستمداری خوشنام
خانهی عامریها؛ تماشاخانهای زرین از هنر ایران
خانهی امینالسلطان، سرای داییجان ناپلئون
خانهی سوکیاسیان، دیرپا و چشمنواز
خانهی مشیردیوان، دستکارِ هنرمندان کردستان
خانهی تاج، دیرینکدهای برای شناخت فرهنگ کاشان
خانهی مقدم، گرانبهاترین خانهی تاریخی جهان