خانهی مقدم نمونهای از کوشش بیمانند استادی است که میراث پدری را بازسازی کرد، آثار گرانبهایی از تاریخ و هنر ایران به آن افزود و به نسلهای آینده سپرد تا نشان دهد چگونه میتوان میراث پیشینیان را نگاهبانی کرد و برای مردمان پس از خود به یادگار گذاشت. اکنون استاد محسن مقدم را اینگونه میشناسند که گذشته از کارهای علمی بسیار، سهم و بهرهای بهسزا در گسترش فرهنگ و هنر ایران داشته است.
محسن مقدم فرزند محمدتقیخان احتسابالملک بود. پدرش ادارهی احتسابیه (شهرداری) تهران را در زمان ناصرالدینشاه سرپرستی میکرد و زمانی نیز وزیرمختار ایران در برن سوییس بود. احتسابالملک دو فرزند داشت. یکی حسن مقدم که در جوانی درگذشت و نمایشنامهی بسیار ارزشمندی به نام «جعفرخان از فرنگ برگشته» از او به یادگار ماند (علی حاتمی فیلمی با الهام از این نمایشنامه کارگردانی کرد)؛ دیگری محسن مقدم. محسن در اروپا تاریخ هنر و باستانشناسی خواند. او استاد برجستهی دانشگاه تهران بود، در محوطههای باستانشناسی کاوشهای علمی انجام داد و دانشکدهی هنرهای زیبای دانشگاه تهران را بنیاد گذاشت. نشان بسیار زیبای دانشگاه تهران را که با الهام از تاریخ و فرهنگ کهن ایران طراحی شده و با وجود دگرگونیهای دهههای کنونی، هنوز هم بر سَردر دانشگاه برجای مانده است، طراحی و کار محسن مقدم است.
محسن مقدم نخستین ایرانی است که نشان لژیون دونور با درجهی «اوفیسیه» را از سوی شارل دوگُل (ژنرال دوگُل)، رییسجمهور فرانسه دریافت کرده است.
مقدم به همراه همسرش خانهی پدری را بازسازی کرد، آثار و اشیا تاریخی را به شیوهای هنرمندانه در این خانه گردآوری کرد و از خانهی خود موزهای برای شناخت دورهای از هنر ایران (روزگار قاجار) ساخت. خانه-موزهی مقدم یکی از زیباترین خانههای تاریخی ایران است. این خانه در خیابان شیخ هادی تهران جای دارد.
خانهی مقدم سه حیاط دارد: بیرونی، اندرونی و سرایداری. حیاطهای بیرونی و اندرونی با دیواری آراسته با ستونها و طاقهای کاشیکاری شده، از هم جدا میشوند. پایههای آن کاخ چهلستون اصفهان را به یاد میآورند. هنگامی که کاخ خواهر ناصرالدینشاه را تخریب میکردند، استاد مقدم پایهی ستونهای کاخ را خریداری کرد و به خانهی خود آورد تا به دیوار جدا کنندهی دو حیاط افزوده شود.
دو راه پلهی مارپیچ، راه به ایوان خانه میبرند. ایوان را با کاشیهایی از دوران زندیه و قاجاریه آرایش دادهاند. در میان ایوان، حوضچهای مرمرین ساخته شده است. این حوضچه نیز بازماندهی گرمابهی فتحعلیشاه قاجار است. تزیینات این بخش از خانه کار محسن مقدم است. او برای آذین ایوان از کاشیهای صفوی، آینهکاری روزگار زندیه و کاشیهای معرق قاجاری بهره برده است.
در گوشهی جنوبی ساختمان، اتاق پذیرایی جای دارد. این بخش از خانه برای پذیرایی از مهمانان به کار برده میشد. در بخش باختری (:غربی) نیز ساختمان اربابی دیده میشود. این بخش را مقدم در سال 1345، با همراهی یکی از شاگردانش، به خانهی خود افزود. این ساختمان نیز آراسته با کاشیهای قاجاری آراسته شده است.
در اتاقی که به نام «سالن زمستانی» شناخته میشود، آثار تاریخی از روزگار زندیه و قاجاریه دیده میشود. نام دیگر این بخش از خانه، «اتاق قاجار» است؛ از آنرو که آثاری از آن دورهی تاریخی به خانه افزوده شده است.
راه درونشد به زیرزمین، اتاق کوچکی است که آراسته با سنگهای گرانبها، صدف و مرجانهای قیمتی است.
کلکسیونی از آثار قاجاری در این ساختمان که همگی بهدست استاد مقدم و همسرش گردآوری شدهاند، نگهداری میشود؛ همانند سفالینهها، شیشهها، تابلوهای نقاشی، سکهها، مُهرها و اسناد تاریخی. اتاق پیشخوانخانه نیز اکنون جایی برای شناساندن زندگی و کوششهای علمی استاد مقدم شده است. بخش شمالی خانه نیز دارای گلخانهای آراسته به کاشیهای لعابدار زیبا است.
آنچه در خانهی مقدم چشمگیر است، بهرهجویی بسیار از رنگهای فیروزهای، آبی آسمانی و بنفش است. گُلکاری و فضاسازی آن نیز دلخواه و دیدنی است؛ از آنرو که طراحی آن برپایهی شیوههای ساخت باغهای ایرانی انجام شده است. خانه-موزهی مقدم بهراستی آمیختهای بیمانند از هنر و تاریخ ایران پیشروی بازدیدکنندگان میگذارد.
محسن مقدم در سال 1351 خورشیدی، خانهی پدری را به همراه همهی آثار آن وقف دانشکدهی هنرهای زیبای دانشگاه تهران و گروه باستانشناسی آن کرد. او در سال 1366 خورشیدی، چشم از جهان فرو بست. سه سال پس از آن همسرش سرپرستی (:تولیت) خانه را در اختیار دانشگاه تهران گذاشت. پس از چند سال کارِ مرمت، این خانهی تاریخی زیبا در سال 1388 خورشیدی، برای بازدید مردم آماده شد.
خانهی مقدم در سال 1379 خورشیدی، در شمار آثار ملی ایران ثبت شده است. این خانه به سبب دربرداشتن آثار گرانبهای تاریخی و هنری، به «گرانترین خانهی جهان» آوازه پیدا کرده است.
اگر میخواهید با مترو به دیدن این موزه بروید میتوانید از ایستگاههای حسنآباد و دانشگاه امام علی (ع) استفاده کنید. این موزه میان این دو ایستگاه مترو جای دارد. راه دیگر، بهرهگیری از اتوبوسهای مسیر راهآهن-پارک وی یا راهآهن-تجریش و پیاده شدن در ایستگاه البرز (تقاطع خیابان ولیعصر و امام خمینی) و پیادهروی به بخش خاوری (: شرق) خیابان امام خمینی است.
موزهی مقدم همهی روزهای هفته به جز شنبهها و مناسبتهای سوگواری پذیرای بازدیدکنندگان است.
خانهی مسعودیه؛ دیدنی و شکوهمند
خانهی قوامالسلطنه؛ یگانه در هنر معماری ایران
خانهی ارباب رستم گیو؛ نمادی از نظم و هماهنگی
خانه هرمز آرش؛ سنگ بنای محلهی تهرانپارس
خانهی آوانسیان؛ داستان غمانگیز یک سرای تاریخی
خانهی سردار اسعد بختیاری؛ استوار و چشمنواز
خانهی فخرالدوله؛ پایدار و هماهنگ در شیوهی ساخت
خانهی بروجردیها؛ بیهمتا در زیبایی
خانهی ناصرالدین میرزا؛ ساختاری نو در معماری
خانهی عینالدوله؛ چشمنواز در زیبایی و شکوه
خانهی تیمورتاش؛ موزهای برای جنگ
خانهی اعتصامالملک؛ زادگاه پروین اعتصامی
خانهی انیسالدوله؛ سرای نورچشمی شاه قاجار
خانهی فروغالملک، گنج خانهای از هنر ایران
خانهی ابریشمی، بیمناک از فرو ریختن
خانه قدکی؛ نگارگریهایی به شیوه رنسانس
خانهی شکوهی؛ شکوه مهرازی کویری ایران
ساختار معماری درونگرا در خانهی صولت ابرکوه
خانهی مسعودی، آمیختگی هنر ایران و اروپا
خانهی کبیری؛ شگفتانهی معماری ایران
خانهی مشیرالدوله؛ یادگار سیاستمداری خوشنام
خانهی عامریها؛ تماشاخانهای زرین از هنر ایران
خانهی امینالسلطان، سرای داییجان ناپلئون
خانهی سوکیاسیان، دیرپا و چشمنواز
خانهی مشیردیوان، دستکارِ هنرمندان کردستان
خانهی تاج، دیرینکدهای برای شناخت فرهنگ کاشان
خانهی زینتالملک؛ شکوه هنر ایران
خانهی امیرنظام گروسی، سرای ادیبی سیاستورز