یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی تهران در روزگار قاجار، به دستور کسی ساخته شده است که خود در ویران کردن ساختمان‌های تاریخی کوتاهی نکرد! اما خانه‌ای که برای خود ساخت هیچ کم‌و‌کاستی از بهترین خانه‌های ایران نداشت و اکنون یکی از دلرباترین جاهای شهر تهران است. بانی آن خانه کسی نبود جز شاهزاده ظل‌السلطان.
مسعودمیرزا ظل‌السلطان، بزرگترین فرزند ناصرالدین شاه قاجار بود. سودای تاج و تخت تا واپسین روزهای زندگی‌اش او را رها نکرد. اما چون مادرش از ایل قاجار نبود، برادر ناتنی‌اش، مظفرالدین‌میرزا، را به جانشینی پدر برگزیدند. از این رو، ظل‌السلطان در هر رویداد تاریخی کوشید تخت سلطنت را که حق خود می‌دانست، به چنگ بیاورد. اما هر بار ناکام ماند.
ظل السطان 34 سال حاکم اصفهان بود. از حکایت سنگدلی‌ها و ستمگری‌های او که بگذریم، این شاهزاده‌ی ناکام از ولیعهدی، در آن بازه‌ی تاریخی، بیش از 50 اثر ارزشمند صفوی همچون کاخ هفت‌دست، کوشک آیینه‌خانه و عمارت نمکدان را ویران کرد. کاخ‌های شاهان صفوی که به دستور او ویران شدند، افسوسی است که هر دوست‌دار تاریخ ایران را اندوهگین می‌سازد. او همچنین آینه کاری‌های روی ستون‌های عالی‌قاپو و چهل‌ستون را از میان برد و دستور داد روی نقاشی‌های نفیس داخل چهل‌ستون را با گچ بپوشانند و نقاشان قاجاری بر روی آن‌ها نقاشی‌های خود را بنگارند.
با این همه، او در سال 1295 مهی (:قمری)، در روزگار پادشاهی پدرش ناصرالدین شاه، یکی از استادان مهرازی ایران به نام استاد شعبان معمارباشی را گماشت تا خانه‌ای برای او در گستره‌ی حصار شاه تهماسبی تهران، در جایی که اکنون میدان بهارستان است، بسازد. سرکاری (:نظارت) ساخت خانه به کسی به نام سراج‌الملک سپرده شد. آن خانه پس از ساخت، به نام «عمارت مسعودیه» شناخته شد.
خانه‌ی مسعودیه دو بخش اندرونی و بیرونی داشته است. اکنون از بخش اندرونی آن چیزی پیدا نیست. آنچه به جای مانده، بخش باختری خانه است. این خانه‌ی باشکوه، چند بخش دارد: دیوان خانه، سر در، عمارت مشیرالدوله، سفره خانه، حوض خانه و عمارت سیدجوادی. در جای جای آن نشانه‌هایی هوش‌رُبا از هنر کاشی‌کاری و گچ‌بری را می‌توان دید. از نقاشی‌های دیواری و آذین‌های بسیار چشم‌نواز آن نیز بسیار می‌توان گفت. ظل‌السلطان در ساخت خانه‌اش، با همه‌ی خِستی که داشت، دست و دلبازی بسیار کرده است.
پنجره‌ها چوبی و شبکه شبکه‌اند با شیشه‌های رنگی. ستون‌ها نیز طرح‌هایی از پرنده و گل دارند و به خانه گیراییِ صد چندان می‌بخشند. نقش و نگارها از هنر خانه‌آرایی اروپایی نیز بهره‌ها برده‌اند. به این‌ها کتیبه‌ها را هم باید افزود. شمار آن کتیبه‌ها به هفت عدد می‌رسد و در هر بخش از خانه به کار رفته‌اند. کف پوش‌ها نیز با سنگ فرش‌های کهن، آراسته شده است. از حوض‌های چندگانه‌ی خانه نیز باید یاد کرد که مستطیلی‌اند و درختانی بلند پیرامون آن‌ها دیده می‌شوند.
ظل‌السلطان در سال 1297 خورشیدی در اصفهان درگذشت. چند سال پیش از درگذشتش از پسرش خواست که خانه‌ی تهران (عمارت مسعودیه) را بفروشد. بانویی به نام همدم‌السلطنه، دختر میرزا یوسف‌خان مستوفی‌الممالک از مردان سیاستمدار و خوش نام قاجاری، خانه را خرید. پولی که در بهای آن پرداخت 50 هزار تومان بود!
خانه‌ی مسعودی در گذر این همه سال، رویدادهای تاریخی بسیاری را به خود دیده است. در روزگار مشروطیت، چند رویداد اثرگذار در این خانه و پیرامون آن روی داد. زمانی نیز در دهه‌ی 40 خورشیدی، جایی برای دانشکده‌ی افسری بود. نخستین کتابخانه و موزه‌ی ملی ایران نیز در اتاق‌های این خانه بنیان گذاشته شد. از این‌رو، خانه‌ی مسعودیه (ظل السلطان) بخشی از تاریخ تهران را در حافظه‌ی خود دارد.
خانه‌ی مسعودیه در دی‌ماه 1377 خورشیدی، به شماره‌ی 2190 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
خانه‌ی قوام‌السلطنه؛ یگانه در هنر معماری ایران
خانه‌ی ارباب رستم گیو؛ نمادی از نظم و هماهنگی
خانه هرمز آرش؛ سنگ بنای محله‌ی تهرانپارس
خانه‌ی آوانسیان؛ داستان غم‌انگیز یک سرای تاریخی
خانه‌ی سردار اسعد بختیاری؛ استوار و چشم‌نواز
خانه‌ی فخرالدوله؛ پایدار و هماهنگ در شیوه‌ی ساخت
خانه‌ی بروجردی‌ها؛ بی‌همتا در زیبایی
خانه‌ی ناصرالدین میرزا؛ ساختاری نو در معماری
خانه‌ی عین‌الدوله؛ چشم‌نواز در زیبایی و شکوه
خانه‌ی تیمورتاش؛ موزه‌ای برای جنگ
خانه‌ی اعتصام‌الملک؛ زادگاه پروین اعتصامی
خانه‌ی انیس‌الدوله؛ سرای نورچشمی شاه قاجار
خانه‌ی فروغ‌الملک، گنج خانه‌ای از هنر ایران
خانه‌ی ابریشمی، بیمناک از فرو ریختن
خانه قدکی؛ نگارگری‌هایی به شیوه رنسانس
خانه‌ی شکوهی؛ شکوه مهرازی کویری ایران
ساختار معماری درونگرا در خانه‌ی صولت ابرکوه
خانه‌ی مسعودی، آمیختگی هنر ایران و اروپا
خانه‌ی کبیری؛ شگفتانه‌ی معماری ایران
خانه‌ی مشیرالدوله؛ یادگار سیاستمداری خوش‌نام
خانه‌ی عامری‌ها؛ تماشاخانه‌ای زرین از هنر ایران
خانه‌ی امین‌السلطان، سرای دایی‌جان ناپلئون
خانه‌ی سوکیاسیان، دیرپا و چشم‌نواز
خانه‌ی مشیردیوان، دست‌کارِ هنرمندان کردستان
خانه‌ی تاج، دیرینکده‌ای برای شناخت فرهنگ کاشان
خانه‌ی مقدم، گرانبهاترین خانه‌ی تاریخی جهان
