در جایی که در گذشته‌های نه چندان دور، یکی از محله‌های سنگلج تهران خوانده می‌شد و امروز امیریه نام دارد، خانه‌ای برای زندگی یکی از همسران سوگلی ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. آن زن، انیس‌الدوله نام داشت؛ زنی بانفوذ و کاردان که می‌توانست صدراعظم کشور را برکنار کند!
انیس‌الدوله زنی روستایی و چوپان‌زاده بود که سر از دربار ناصرالدین شاه درآورد و چنان در دل شاه جای گرفت که سوگلی زنان او شد. نشان‌های ریز و درشت کشوری دریافت کرد، «ملکه‌ی ایران» شناخته شد و با زنان اروپایی که به ایران می‌آمدند، نشست و برخاست کرد. نخستین زنی بود که همراه ناصرالدین شاه به سفر اروپایی رفت و سر از مسکو درآورد. آرزوها در دل داشت که کشورهای دیگر اروپا را ببیند. اما شاه، با پافشاری پیرامونیانش، انیس‌الدوله را درمیانه‌ی راه به تهران برگرداند.
انیس‌الدوله، همسر ناصرالدین شاه
خانه‌ای که برای انیس‌الدوله ساخته شد، دو اشکوبه (:طبقه) است. یکی از درهای خانه رو به حیاط و دیگری به اندرون ساختمان باز می‌شود. باغی با درختان تنومند، خانه را در بر گرفته است. در میانه‌ی حیاط نیز حوضی بزرگ و رنگ‌آمیزی شده، به چشم می‌خورَد.
اشکوب نخست، ایوانی دارد که در سوی شمالی آن دو اتاق ساخته شده است. در بخشی از ایوان، راه پله‌ای هست که به اشکوب همکف می‌رسد. اگر یک پله از حیاط پایین‌تر برویم، به اشکوب همکف می‌رسیم. در آنجا نیز ایوانی ساخته‌اند و فضاهایی خدماتی، مانند آشپزخانه و گرمابه. دو اتاق نیز در این بخش از خانه دیده می‌شود. خدمتکاران انیس‌الدوله در اشکوب همکف زندگی می‌کردند و به کارهای خانه و بانوی آن می‌رسیدند. ستون‌هایی در هر دو جا (:اشکوب نخست و همکف) دیده می‌شود. سرستون‌ها به شیوه‌ی باخترزمینی است و پایه‌های آن گچ‌بری‌های نقاشی شده است.
گچ‌بری‌ها چشمگیر است و همانند خانه‌های دیگری است که برای اشراف روزگار قاجار ساخته می‌شد. اما گچ‌بری‌های خانه‌ی سوگلی شاه آذین‌های افزون‌تری دارد. درها چوبی است و زیبا. از زیبایی‌های دیگر آن، شومینه‌ای است که نگاه را به سوی خود می‌کِشد.
زمانی که ناصرالدین شاه ترور شد (1313 مهی)، انیس‌الدوله به این خانه آمد و تا پایان زندگی در آن ماند. او که زمانی برو بیایی داشت و حتا در شیوه‌ی آرایش خود و زنان اندرونی نوآوری‌هایی کرده بود، با کشته‌شدن شاه، دلمُرده شد. از رویدادی که پیش آمده بود غمگین بود و بسیار زود چشم از جهان فروبست.
پس از مرگ انیس‌الدوله، چندی خانه‌ی او خالی ماند تا آن که در زمان پهلوی نخست به وزارت فرهنگ فروخته شد. در سال 1330 خورشیدی، خانه‌ی یاد شده را باز فروختند تا آنکه 20 سال پس از آن اتحادیه گوشت گوسفندی تهران خانه را خرید و جایی شد برای شرکت تعاونی پخش کنندگان گوشت!. هنوز هم خانه در اختیار این شرکت است؛ هرچند پیشنهاد فروش‌اش را به میراث فرهنگی داده‌اند. گویا شهرداری تهران گفت‌و‌گوهایی برای خرید خانه‌ی انیس الدوله انجام داده است تا کاربری‌ای فرهنگی به خانه ببخشد.
خانه‌ی انیس الدوله در سال 1382 خورشیدی، در فهرست آثار تاریخی پایتخت جای گرفته است.
خانه انیس‌الدوله در جنوب خیابان ولیعصر، چهارراه گمرک، پلاک 430 جای دارد.
خانه‌ی مسعودیه؛ دیدنی و شکوهمند
خانه‌ی قوام‌السلطنه؛ یگانه در هنر معماری ایران
خانه‌ی ارباب رستم گیو؛ نمادی از نظم و هماهنگی
خانه هرمز آرش؛ سنگ بنای محله‌ی تهرانپارس
خانه‌ی آوانسیان؛ داستان غم‌انگیز یک سرای تاریخی
خانه‌ی سردار اسعد بختیاری؛ استوار و چشم‌نواز
خانه‌ی فخرالدوله؛ پایدار و هماهنگ در شیوه‌ی ساخت
خانه‌ی بروجردی‌ها؛ بی‌همتا در زیبایی
خانه‌ی ناصرالدین میرزا؛ ساختاری نو در معماری
خانه‌ی عین‌الدوله؛ چشم‌نواز در زیبایی و شکوه
خانه‌ی تیمورتاش؛ موزه‌ای برای جنگ
خانه‌ی اعتصام‌الملک؛ زادگاه پروین اعتصامی
خانه‌ی فروغ‌الملک، گنج خانه‌ای از هنر ایران
خانه‌ی ابریشمی، بیمناک از فرو ریختن
خانه قدکی؛ نگارگری‌هایی به شیوه رنسانس
خانه‌ی شکوهی؛ شکوه مهرازی کویری ایران
ساختار معماری درونگرا در خانه‌ی صولت ابرکوه
خانه‌ی مسعودی، آمیختگی هنر ایران و اروپا
خانه‌ی کبیری؛ شگفتانه‌ی معماری ایران
خانه‌ی مشیرالدوله؛ یادگار سیاستمداری خوش‌نام
خانه‌ی عامری‌ها؛ تماشاخانه‌ای زرین از هنر ایران
خانه‌ی امین‌السلطان، سرای دایی‌جان ناپلئون
خانه‌ی سوکیاسیان، دیرپا و چشم‌نواز
خانه‌ی مشیردیوان، دست‌کارِ هنرمندان کردستان
خانه‌ی تاج، دیرینکده‌ای برای شناخت فرهنگ کاشان
خانه‌ی مقدم، گرانبهاترین خانه‌ی تاریخی جهان
